Tin Khu Vực 
Chi phí cao, hàng hóa ế ẩm
Những ngày gần đây, khu vực quanh chợ đầu mối Hóc Môn (xã Xuân Thới Đông, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh) trở nên nhộn nhịp bất thường. Tuy nhiên, sự nhộn nhịp ấy không đến từ sức mua tăng cao trong chợ, mà bắt nguồn từ tình trạng buôn bán tự phát ngày càng tràn lan bên ngoài. Hàng loạt điểm bán thịt, rau củ không rõ nguồn gốc mọc lên sát rìa chợ, gây ra nhiều hệ lụy đối với hoạt động kinh doanh hợp pháp của tiểu thương bên trong.
Bất chấp biển cấm, xe tải xuống hàng tại các điểm buôn bán tự phát xung quanh chợ Hóc Môn khiếntiểu thương bên trong chợ lao đao.
Phóng viên Báo Công Thương ghi nhận, từ rạng sáng mỗi ngày, các loại hàng hóa được vận chuyển bằng xe tải, xe ba gác, xe máy đổ dồn về các tuyến đường như Nguyễn Thị Sóc, Quốc lộ 22, đường số 4, số 10, số 12. Không qua cổng chợ, các xe này dừng ngay ven đường để hạ hàng. Sau đó, người bán dựng sạp, bày hàng tràn lan ra lòng đường, vỉa hè, gây mất trật tự và ô nhiễm môi trường.
Điều đáng lo ngại là phần lớn hàng hóa tại các điểm này chủ yếu là rau củ quả, thịt heo và nội tạng nhưng không được kiểm dịch, không có bảng truy xuất nguồn gốc. Giá bán tại các điểm này thấp hơn đáng kể so với giá bên trong chợ. Chính điều này đã đẩy các tiểu thương tuân thủ quy định, kinh doanh hợp pháp trong chợ vào thế khó. Họ vừa phải chịu nhiều khoản chi phí như mặt bằng, điện nước, thuế, phí kiểm dịch, vừa mất khách vì sự cạnh tranh không lành mạnh từ các điểm bán tự phát.
Chị Nguyễn Thị Đào, một tiểu thương kinh doanh thịt hơn 10 năm trong chợ Hóc Môn chia sẻ: “Chúng tôi tuân thủ đủ quy trình từ nguồn gốc giết mổ, kiểm dịch thú y đến kiểm tra khi nhập chợ. Thế nhưng người dân thấy giá ngoài rẻ, lại tưởng là thịt "chợ đầu mối", nên bỏ qua chúng tôi. Bán hàng hợp pháp mà lại thua thiệt”.
Nhiều người chấp nhận mua hàng tại các điểm tự phát vì giá rẻ.
Không chỉ ngành thịt, các tiểu thương bán rau củ cũng chịu cảnh tương tự. Rau củ bày bán tràn lan ngoài đường với giá rẻ hơn 30-50%, khiến hàng bên trong chợ ế ẩm nghiêm trọng. Sự hiện diện tràn lan của các điểm bán tự phát cũng làm giảm lượng khách vào chợ, tạo ra cảm giác chợ vắng, thiếu sức sống.
Tình trạng này không chỉ diễn ra tại Hóc Môn mà còn xuất hiện ở nhiều chợ đầu mối lớn của TP. Hồ Chí Minh như Bình Điền (quận 8) và Thủ Đức (TP. Thủ Đức).
Tại chợ đầu mối Bình Điền, nơi chuyên cung cấp thủy hải sản, rau củ và nông sản các tiểu thương cũng ghi nhận sức mua giảm đáng kể từ đầu năm. Một phần nguyên nhân đến từ việc nhiều xe đẩy, sạp hàng rong tự phát hoạt động quanh các tuyến đường như quốc lộ 50 và đại lộ Nguyễn Văn Linh. Giá thủy sản tại các điểm bán này thấp hơn từ 20 - 30% so với trong chợ do không chịu chi phí vận hành, kiểm dịch hay xử lý môi trường, khiến hoạt động kinh doanh hợp pháp bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Anh Trần Văn Thành, tiểu thương thủy sản tại chợ Bình Điền cho biết: “Chúng tôi đóng thuế, kiểm dịch đầy đủ, cá được bảo quản đúng quy trình. Nhưng hàng ngoài bán ngay vỉa hè, không ai kiểm tra, nên giá rẻ hơn và người mua cứ chọn họ.”
Tương tự, chợ đầu mối Thủ Đức cũng đang bị “bao vây” bởi hàng loạt điểm tự phát tại các tuyến đường như Lê Văn Chí, đường số 9. Nhiều bãi đất trống quanh chợ bị biến thành nơi đổ hàng không phép. Rau củ được bày ngay dưới đất, không đảm bảo vệ sinh hay truy xuất nguồn gốc.
Bà Nguyễn Thị Cẩm, tiểu thương bán trái cây tại chợ Thủ Đức, cho biết: “Chúng tôi hoạt động hợp pháp nhưng lại bị cạnh tranh không công bằng. Họ không đóng phí, không kiểm dịch mà vẫn ngang nhiên buôn bán ngay cạnh chợ.”
Nguy cơ mất an toàn thực phẩm tự các điểm bán hàng tự phát.
Thực tế, với sức ép cạnh tranh không lành mạnh từ các điểm buôn bán tự phát, nhiều tiểu thương trong chợ đang rơi vào tình cảnh khó khăn. Họ vừa phải tuân thủ đầy đủ các quy định về kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa phải gánh các loại chi phí cố định như mặt bằng, thuế phí, trong khi lượng khách ngày càng sụt giảm.
Bất chấp kiểm tra, chợ tự phát vẫn ngang nhiên tồn tại
Theo thống kê của UBND huyện Hóc Môn, hiện có khoảng 126 điểm kinh doanh tự phát ngoài chợ. Trong đó, nhiều điểm không cố định, xuất hiện vào rạng sáng và rút đi trước khi lực lượng chức năng đến. Hơn nữa, nhiều khu vực thuộc quản lý của phường, xã hoặc không thuộc phạm vi chợ, khiến trách nhiệm kiểm tra, xử lý bị đùn đẩy.
Không chỉ vậy, sự thiếu phối hợp liên ngành, lực lượng mỏng, thiếu kinh phí và cơ chế xử phạt không đủ mạnh là những nguyên nhân khiến tình trạng “dẹp rồi lại mọc” trở nên phổ biến.
Tại buổi làm việc với Đoàn giám sát HĐND TP. Hồ Chí Minh về công tác bảo đảm an toàn thực phẩm, lãnh đạo chợ Hóc Môn cho biết, đã nhiều lần kiến nghị xử lý các điểm tự phát bên ngoài nhưng gặp khó khăn vì không thuộc phạm vi quản lý trực tiếp của chợ. Các khu vực vỉa hè, hông chợ, bãi đất trống gần kênh rạch do địa phương quản lý, trong khi lực lượng chức năng mỏng, việc kiểm tra và xử lý không thường xuyên nên không đủ sức răn đe.
Dù các lực lượng chức năng ra quân dẹp nhiều lần, các điểm bán tự phát cứ "dẹp rồi lại mọc".
Do đó, điều khiến tiểu thương bức xúc hơn cả là công tác quản lý hiện nay của các địa phương và đơn vị chủ quản đang gặp nhiều bất cập. Một mặt, các tiểu thương trong chợ bị kiểm tra liên tục, thậm chí bị xử phạt nặng nếu vi phạm nhỏ trong quy trình kiểm dịch, nhưng mặt khác, các điểm buôn bán tự phát ngoài chợ hầu như không bị động đến.
Cơ chế quản lý bị phân mảnh giữa các đơn vị chức năng được cho là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Theo tìm hiểu, chợ đầu mối Bình Điền thuộc quản lý của Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (SATRA), trong khi hạ tầng bên ngoài lại thuộc địa bàn quận 8 và phường 7 quản lý. Chợ Thủ Đức do Công ty Quản lý và Kinh doanh chợ Thủ Đức quản lý, nhưng đất xung quanh lại do UBND TP. Thủ Đức hoặc các ban ngành khác phụ trách. Chính sự chồng chéo này khiến các điểm bán tự phát nằm “vùng xám”, không có đơn vị nào nhận trách nhiệm trực tiếp xử lý.
Đại diện chợ Bình Điền thừa nhận, lực lượng kiểm tra, bảo vệ nội bộ không có thẩm quyền xử lý các điểm buôn bán trái phép ngoài khuôn viên chợ. Việc xử lý cần có sự phối hợp của lực lượng liên ngành gồm công an, quản lý thị trường, thú y, thanh tra giao thông, dân phòng… Tuy nhiên, do lực lượng mỏng, hoạt động kiểm tra thường chỉ mang tính thời điểm, không duy trì được liên tục.
Tại chợ Thủ Đức, đại diện Ban Quản lý chợ cũng cho biết đã nhiều lần gửi kiến nghị lên TP. Thủ Đức và các đơn vị liên quan để tăng cường tuần tra, xử lý nhưng chưa có chuyển biến rõ rệt.
Trong khi đó, lợi dụng tâm lý chuộng giá rẻ và sự thiếu kiểm soát, các điểm tự phát xung quanh các chợ đầu mối để kinh doanh. Hơn nữa, một bộ phận người tiêu dùng còn chủ động chọn mua tại các điểm bán tự phát với lý do giá rẻ hơn đáng kể, bất chấp điều kiện vệ sinh và chất lượng không được đảm bảo. Chính điều này càng tiếp tay cho các quầy hàng tự phát tồn tại và cạnh tranh bất công với tiểu thương kinh doanh hợp pháp trong chợ.
Trước thực trạng này, các tiểu thương tha thiết đề nghị chính quyền sớm vào cuộc quyết liệt hơn. Họ cho rằng, cần mạnh tay dẹp bỏ các điểm bán hàng tự phát trái phép, xử lý nghiêm các hành vi giả mạo nguồn gốc, đồng thời cần có chính sách hỗ trợ người kinh doanh hợp pháp, đặc biệt là về mặt bằng, phí kiểm dịch và hỗ trợ chuyển đổi số trong bán hàng.
Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức người tiêu dùng cũng cần được đẩy mạnh, giúp người dân hiểu rõ giá trị của việc sử dụng thực phẩm an toàn, có nguồn gốc rõ ràng, dù giá có cao hơn đôi chút.
