Trợ lực từ cơ chế: Tăng sức hút của giáo dục nghề nghiệp

Rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang định hình lại nền kinh tế toàn cầu, ngành Công Thương Việt Nam đối mặt với nhu cầu cấp bách về nguồn nhân lực kỹ thuật cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp và thương mại. Tuy nhiên, công tác tuyển sinh tại các trường nghề, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa, vẫn gặp nhiều khó khăn do tâm lý e ngại học nghề và thiếu thông tin về cơ hội việc làm.

Trong khi, theo báo cáo của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (trước hợp nhất và đổi tên thành Bộ Nội vụ) năm 2024, khoảng 70% học sinh vùng dân tộc thiểu số và miền núi sau tốt nghiệp THCS không học tiếp, với tỷ lệ việc làm ổn định chỉ đạt 20-25%. Điều này đang tạo ra khoảng trống lớn trong giải quyết nhu cầu việc làm nông thôn và bài toán nhân lực kỹ thuật phục vụ sự phát triển của đất nước. Đặc biệt, với ngành Công Thương - bệ đỡ cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đòi hỏi nguồn nhân lực có kỹ năng chuyên môn cao để đáp ứng yêu cầu thực tiễn của các doanh nghiệp FDI hay các tập đoàn nội địa.

Chia sẻ về những khó khăn thách thức hiện nay trong quá trình tuyển sinh học sinh tại trường, ông Khuất Quang Tuấn – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Công nghiệp cho biết, công tác tuyển sinh tại các trường cao đẳng nghề, đặc biệt ở các vùng dân tộc thiểu số và miền núi, gặp trở ngại do tâm lý chuộng bằng cấp đại học và thiếu niềm tin vào giáo dục nghề nghiệp. Học sinh và phụ huynh ở các vùng khó khăn thường e ngại về chi phí học tập, sinh hoạt, và cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

Để khắc phục, Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Công nghiệp đã triển khai các chính sách hỗ trợ và chiến lược truyền thông hiệu quả, trở thành mô hình tiêu biểu trong việc thu hút sinh viên từ các khu vực khó khăn.

Cụ thể, theo ông Tuấn, để vượt qua rào cản tâm lý và thiếu thông tin, nhà trường đã triển khai các chiến lược truyền thông sáng tạo: Truyền thông trực tiếp tại địa phương. Nhà trường có đội ngũ gần hàng trăm cán bộ, từ hiệu trưởng đến trưởng các phòng ban, trực tiếp đến các vùng sâu, vùng xa để chia sẻ lợi ích của học nghề. Các cán bộ thăm hỏi, đón đưa học sinh, tìm hiểu hoàn cảnh gia đình, tạo sự kết nối gần gũi với cộng đồng.

Một trong những kênh “hút” học sinh vùng sâu vùng xa, vùng khó khăn là tận dụng cựu học sinh làm cầu nối. Những câu chuyện thành công của cựu học sinh, như các kỹ thuật viên tại các nhà máy lớn với thu nhập ổn định, trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ. Các em được mời về địa phương để chia sẻ, xây dựng niềm tin cho học sinh tiềm năng và phụ huynh.

Đặc biệt, nhà trường phối hợp với chính quyền và các trường trung học cơ sở, phổ thông để truyền tải thông tin về học nghề. Giáo viên địa phương đóng vai trò tư vấn, định hướng học sinh, đặc biệt là những em từ các gia đình nghèo.

“Hỗ trợ từ Bộ Công Thương cũng đóng vai trò quan trọng. Chúng tôi vui mừng khi Bộ Công Thương đầu tư cải thiện cơ sở vật chất, đặc biệt là các phòng thực hành và trang thiết bị hiện đại nhằm nâng cao chất lượng đào tạo để thu hút học sinh từ các vùng khó khăn” - ông Tuấn bày tỏ.

Nhờ sự nỗ lực không chỉ của người đứng đầu trường, mà còn của cả tập thể nhà trường và các cựu học viên trong trường, Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Công nghiệp hiện đào tạo hàng nghìn sinh viên, trong đó 90% là con em hộ nghèo, cận nghèo. Và đặc biệt, để tạo điều kiện cho các em, nhà trường đã triển khai các chính sách hỗ trợ thiết thực như miễn giảm học phí, hỗ trợ nội trú và kết nối việc làm giúp học sinh có việc làm ngay sau khi ra trường. Những chính sách này đã mở ra cơ hội tiếp cận giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao, giúp hàng ngàn học sinh vùng khó khăn thay đổi tương lai.

“Bên cạnh đó, hiện trường đang hợp tác với các doanh nghiệp như Samsung Việt Nam, Vinamilk, và các công ty công nghiệp để đảm bảo việc làm ổn định cho sinh viên sau tốt nghiệp, với mức thu nhập ổn định cho các vị trí kỹ thuật viên” – ông Tuấn nói, đồng thời nhấn mạnh: “Chúng tôi cam kết học sinh chỉ cần đến trường, mọi chi phí khác đều được hỗ trợ. Sau tốt nghiệp, các em có việc làm ổn định, thu nhập cao hơn nhiều so với công việc tại địa phương, giúp cải thiện kinh tế gia đình”.

Tăng sức hút của giáo dục nghề nghiệp

Để giải “cơn khát” nhân lực kỹ thuật cao và thu hút học sinh vùng khó khăn, ông Tuấn đề xuất các giải pháp như tăng cường truyền thông đa kênh: Sử dụng mạng xã hội, video ngắn, và các nền tảng số để truyền tải thông tin về học nghề đến học sinh vùng sâu, vùng xa. Các chiến dịch truyền thông nên tập trung vào câu chuyện thành công của cựu học sinh và cơ hội việc làm ổn định.

Mở rộng học bổng và hỗ trợ tài chính: Ngoài miễn học phí, cần tăng các gói học bổng toàn phần, hỗ trợ chi phí đi lại và sinh hoạt cho học sinh từ các vùng đặc biệt khó khăn.

Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp: Tổ chức các ngày hội việc làm tại địa phương, mời doanh nghiệp giới thiệu cơ hội nghề nghiệp, giúp học sinh và phụ huynh hiểu rõ tiềm năng của học nghề.

Tư vấn hướng nghiệp sớm: Phối hợp với các trường phổ thông để tổ chức các buổi tư vấn hướng nghiệp từ lớp 8, lớp 9, định hướng học sinh lựa chọn học nghề thay vì chỉ tập trung vào đại học.

Để giải toả sức ép nguồn nhân lực cho ngành, về phía Bộ Công Thương, ông Vũ Anh Hoàng, đại diện Vụ Tổ chức Cán bộ đã chia sẻ về các chính sách và chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành công nghiệp và thương mại trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Ông Vũ Anh Hoàng cho biết, Bộ Công Thương, với vai trò cơ quan quản lý nhà nước về công nghiệp và thương mại, đã triển khai nhiều chiến lược dài hạn nhằm phát triển nhân lực. Năm 2022, Bộ ban hành Đề án hợp tác đào tạo nhân lực 4.0, tạo tiền đề kết nối giữa các trường thuộc Bộ với doanh nghiệp, đảm bảo chương trình đào tạo sát nhu cầu thực tiễn. Đề án này khuyến khích doanh nghiệp tham gia xây dựng nội dung giảng dạy, cung cấp cơ hội thực tập và hỗ trợ cơ sở vật chất cho các trường.

Gần đây, Bộ Công Thương cũng triển khai Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Kế hoạch nhấn mạnh việc kết nối nhà trường và doanh nghiệp, hỗ trợ chính sách cho các trường nghề và sinh viên. Các chương trình đào tạo tập trung vào công nghệ cao, tự động hóa, và logistics, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho các nhà máy sản xuất, chế biến, và chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để hỗ trợ học sinh, sinh viên khó khăn, Bộ Công Thương phối hợp với các cơ sở đào tạo cung cấp học bổng, miễn giảm học phí, và đầu tư cơ sở vật chất. Các chính sách này ưu tiên đối tượng ở vùng sâu, vùng xa, đảm bảo tiếp cận giáo dục nghề chất lượng cao. Ngoài ra, Bộ khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo, thông qua cơ chế hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế, giúp chuẩn hóa kỹ năng cho công nhân trước khi vào nhà máy.

Theo thống kê của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, năm 2024, cả nước có khoảng 1.900 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó các trường cao đẳng và trung cấp nghề thuộc Bộ Công Thương đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành công nghiệp, kỹ thuật và thương mại. Ông Hoàng nhấn mạnh, mô hình hợp tác ba bên – nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp là chìa khóa để phát triển nhân lực ngành công thương. Bộ Công Thương cam kết đóng vai trò cầu nối, đề xuất cơ chế chính sách thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp, đảm bảo nguồn nhân lực không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn hội nhập quốc tế.