Toyota 'chuyển trục' chuỗi cung ứng xe điện tại Đông Nam Á

Toyota thay đổi chiến lược tại Thái Lan

Giữa làn sóng chuyển dịch của ngành công nghiệp xe điện (EV) tại Đông Nam Á, Toyota, nhà sản xuất ô tô hàng đầu thế giới đang có những bước đi chiến lược nhằm duy trì sức cạnh tranh. 

Một trong những động thái đáng chú ý gần đây là việc hãng mở rộng thu mua linh kiện từ các doanh nghiệp Trung Quốc sản xuất ngay tại Thái Lan, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào chuỗi cung ứng truyền thống từ Nhật Bản hay chính quốc gia này. Thay đổi chiến lược này không chỉ phản ánh sự thích ứng với áp lực chi phí mà còn cho thấy cách Toyota đang tái cơ cấu chuỗi giá trị trong bối cảnh thị trường EV có nhiều biến động.

Thái Lan từ lâu đã là trung tâm sản xuất ô tô lớn với mạng lưới nhà cung cấp mạnh và chính sách ưu đãi sản xuất hấp dẫn. Tuy nhiên, sự nổi lên nhanh chóng của các thương hiệu xe điện Trung Quốc, như BYD, Changan, SAIC hay Great Wall Motors, đã khiến thế cân bằng thị phần tại Thái Lan bắt đầu nghiêng về phía các “tân binh” đến từ Trung Quốc. 

Chỉ trong vòng hai năm, xe điện Trung Quốc đã chiếm tới hơn 70% lượng xe EV bán ra tại Thái Lan. Các doanh nghiệp này không chỉ đưa sản phẩm vào thị trường với mức giá cạnh tranh, mà còn mang theo cả chuỗi cung ứng, từ pin, hệ thống truyền động, tới linh kiện nội thất, khiến ngành công nghiệp hỗ trợ tại Thái Lan đứng trước áp lực.

Trước bối cảnh đó, Toyota đã có những điều chỉnh quan trọng. Hãng bắt đầu mở rộng hợp tác với các công ty Trung Quốc chuyên cung cấp linh kiện EV, trong đó có những tên tuổi như Wuhu Yuefei Sound‑absorbing New Materials, doanh nghiệp sản xuất vật liệu cách âm và giảm chấn cho xe hơi. 

Những linh kiện này không được nhập khẩu trực tiếp từ Trung Quốc, mà được sản xuất ngay tại Thái Lan thông qua liên doanh với các đối tác bản địa như Tập đoàn Summit. Cách làm này cho phép Toyota vừa tận dụng công nghệ và giá thành cạnh tranh của Trung Quốc, vừa phù hợp với các chính sách nội địa hoá mà Chính phủ Thái Lan đang thúc đẩy.

Chiến lược mới của Toyota gắn liền với kế hoạch ra mắt dòng xe điện thế hệ tiếp theo vào năm 2028. Việc xây dựng sớm chuỗi cung ứng mới tại Thái Lan sẽ giúp hãng kiểm soát tốt hơn chi phí sản xuất, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, đồng thời thích ứng nhanh hơn với biến động địa chính trị và xu hướng khử carbon toàn cầu. 

Trong khi đó, Thái Lan đã điều chỉnh chính sách ưu đãi EV giai đoạn EV 3.5, cho phép các doanh nghiệp tính cả lượng xe xuất khẩu vào chỉ tiêu sản xuất trong nước. Điều này giúp Toyota có thêm linh hoạt để xuất khẩu dòng xe điện mới sang các nước ASEAN khác, khu vực đang dần tăng nhu cầu tiêu dùng xanh.

Các nhà cung cấp truyền thống, vốn quen sản xuất linh kiện cho xe xăng và hybrid, đang đứng trước nguy cơ mất đơn hàng nếu không nhanh chóng thích nghi. Trong khi đó, Toyota lại cần tốc độ và chi phí thấp để cạnh tranh với các đối thủ mới nổi. Điều này khiến sự thay đổi mang tính “chuyển trục” của Toyota trở thành bước ngoặt không chỉ với bản thân hãng mà còn với toàn bộ ngành công nghiệp ô tô Thái Lan.

Cơ hội mới và thách thức trong chuỗi cung ứng EV

Việc Toyota tăng cường thu mua linh kiện từ các nhà cung ứng Trung Quốc đặt tại Thái Lan không chỉ nhằm giải bài toán chi phí, mà còn thể hiện một định hướng dài hạn trong chiến lược chuỗi cung ứng khu vực. 

Thay vì vận hành mô hình truyền thống, nhập khẩu linh kiện từ các nhà máy ở Nhật Bản hoặc Trung Quốc, Toyota đang dần xây dựng một hệ sinh thái linh kiện “tại chỗ cho khu vực”. Điều này đặc biệt quan trọng khi hãng hướng tới mục tiêu sản xuất dòng xe điện toàn phần trong vòng ba năm tới.

Theo thống kê từ ngành công nghiệp ô tô Thái Lan, nhiều nhà máy linh kiện truyền thống đã phải cắt giảm công suất 30 - 40% trong năm 2024, một phần do mất đơn hàng, một phần do sức mua nội địa sụt giảm vì nợ hộ gia đình tăng cao. Một số doanh nghiệp thậm chí buộc phải sa thải nhân công vì không kịp chuyển đổi sang lĩnh vực linh kiện EV, vốn yêu cầu kỹ thuật và công nghệ hoàn toàn khác.

Các chuyên gia trong ngành cảnh báo rằng nếu không nhanh chóng được hỗ trợ tái cơ cấu, nhiều nhà cung ứng nội địa có thể mất hoàn toàn chỗ đứng trong vòng 5 - 8 năm tới. Trong khi đó, sự hiện diện ngày càng lớn của nhà cung cấp Trung Quốc tại Thái Lan khiến thị trường linh kiện trở nên cạnh tranh gay gắt, nhất là khi các doanh nghiệp này được hậu thuẫn bởi quy mô sản xuất lớn, công nghệ sản xuất hiện đại và khả năng linh hoạt trong điều chỉnh mẫu mã sản phẩm theo nhu cầu của các hãng xe toàn cầu.

Với Toyota, bài toán đặt ra là làm sao vừa tận dụng được lợi thế chi phí từ các nhà cung cấp Trung Quốc, vừa duy trì được sự ổn định và trách nhiệm xã hội với mạng lưới cung ứng truyền thống. 

Theo một số nhà phân tích, hãng có thể áp dụng mô hình hợp tác ba bên, gồm Toyota, nhà cung cấp Trung Quốc và nhà sản xuất nội địa Thái, để vừa đảm bảo chất lượng linh kiện, vừa giúp doanh nghiệp địa phương tham gia vào chuỗi giá trị mới. Cách làm này không chỉ giúp chuyển giao công nghệ mà còn hỗ trợ quá trình “xanh hóa” ngành công nghiệp ô tô Thái Lan, phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà nước này đặt ra đến năm 2065.

Về mặt dài hạn, sự chuyển trục của Toyota được đánh giá là bước đi chiến lược và cần thiết. Trong bối cảnh EV trở thành xu thế toàn cầu, việc xây dựng một chuỗi cung ứng có tính linh hoạt cao, gần thị trường tiêu thụ và có khả năng thích ứng nhanh là yếu tố sống còn. Thái Lan, với vai trò trung tâm sản xuất ô tô của Đông Nam Á, vẫn là một điểm đến lý tưởng, miễn là nước này kịp thời điều chỉnh chính sách để cân bằng giữa thu hút đầu tư mới và bảo vệ hệ sinh thái doanh nghiệp nội địa.