Niềm tin xanh trên những đồi dứa vùng biên

Cây trồng chiến lược trên vùng đất mới

Những năm gần đây, dưới định hướng phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cây dứa đã được đưa vào danh mục cây trồng tiềm năng tại nhiều xã biên giới. Với đặc tính chịu hạn tốt, phù hợp thổ nhưỡng và cho quả quanh năm, dứa nhanh chóng khẳng định vị thế cây trồng chiến lược, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế hàng hóa.

Từ khi bén đất, bén duyên với bà con, cây dứa đã tạo nên những thay đổi rõ rệt trong tập quán canh tác của người dân, phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số. Từ sản xuất manh mún, tự phát, nay đã hình thành những vùng chuyên canh hàng chục, hàng trăm hecta, áp dụng kỹ thuật thâm canh, bón phân hữu cơ, tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước. Mùa vụ được bố trí khoa học, cho thu hoạch rải vụ, hạn chế tình trạng “được mùa rớt giá”.

Tại bản Pu Lau (Điện Biên), Hợp tác xã Dứa Mường Nhà do ông Thào A Giàng (người Mông) sáng lập năm 2022 đã liên kết gần 70 hộ dân, canh tác hơn 60 ha dứa mật, sản lượng khoảng 1.500 tấn/năm, doanh thu trên 5 tỷ đồng. HTX hướng dẫn bà con kỹ thuật thâm canh, trồng rải vụ, áp dụng tưới nhỏ giọt, giúp cây sinh trưởng tốt và cung ứng hàng đều đặn quanh năm.

Không chỉ vậy, HTX còn ký hợp đồng bao tiêu dài hạn với nhiều doanh nghiệp, trong đó có Công ty TNHH Thực phẩm F&G Việt Nam, mở ra kênh tiêu thụ ổn định. “Dứa đã trở thành sản phẩm chủ lực, tạo thế mạnh cạnh tranh cho địa phương trong các hoạt động xúc tiến thương mại và kết nối cung cầu” ông Giàng khẳng định.

Điểm khác biệt nổi bật của cây dứa ở các xã biên giới vùng dân tộc thiểu số hôm nay chính là sự hình thành và vận hành hiệu quả của chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ. Các hợp tác xã do chính đồng bào làm chủ đứng ra làm đầu mối, kết nối với doanh nghiệp thu mua và chế biến, bảo đảm “trồng tới đâu, tiêu thụ hết tới đó”. Sự vào cuộc của ngành Công Thương và các cơ quan xúc tiến thương mại đã mở ra nhiều kênh tiêu thụ mới, từ chợ phiên vùng cao, hệ thống siêu thị, đến các sàn thương mại điện tử, đưa sản phẩm từ nương đồi đến tay người tiêu dùng ở khắp mọi miền.

Nhờ mối liên kết chặt chẽ này, trái dứa không chỉ được tiêu thụ tươi tại thị trường trong nước mà còn được chế biến thành nước ép, mứt, dứa sấy… nâng giá trị gấp đôi, gấp ba so với bán tươi. Bao bì, nhãn mác và truy xuất nguồn gốc được chú trọng, giúp sản phẩm dễ dàng chinh phục thị trường trong và ngoài nước. Nhiều doanh nghiệp đã đưa dứa vùng biên vào xuất khẩu, mở ra cánh cửa để nông sản của đồng bào tiếp cận những thị trường lớn.

Với đồng bào dân tộc thiểu số nơi biên cương, dứa không chỉ là cây trồng hàng hóa mà còn là biểu tượng của khát vọng hội nhập và làm giàu bền vững. Mô hình sản xuất gắn với thị trường, áp dụng kỹ thuật mới, đã giúp nhiều hộ gia đình tạo việc làm ổn định, nhất là cho phụ nữ và thanh niên tại chỗ.

Đặc biệt, một số hộ đã biết kết hợp sản xuất với du lịch trải nghiệm: mở dịch vụ tham quan đồi dứa, thu hoạch và thưởng thức sản phẩm chế biến ngay tại chỗ. Những mô hình này vừa quảng bá hình ảnh vùng cao, vừa mở rộng kênh tiêu thụ, phù hợp định hướng phát triển kinh tế gắn với bảo tồn văn hóa và khai thác cảnh quan.

Cần bệ đỡ chính sách vững chắc

Chia sẻ tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ” diễn ra mới đây, ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) khẳng định, dư địa phát triển dứa tại Bắc Trung Bộ vẫn còn rất lớn. Thực tế, nhiều đối tác quốc tế đã tìm đến đặt hàng nhưng sản lượng hiện tại vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Dứa là cây trồng có giá trị kinh tế cao, chịu hạn tốt, đặc biệt, dưới thời tiết càng nóng thì quả càng ngọt, càng thơm ngon, nâng cao giá trị thương phẩm.

Theo quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến năm 2030 tổng diện tích trồng dứa dự kiến khoảng 60.000 ha. Tuy nhiên, trước nhu cầu phát triển mạnh, chắc chắn cần có sự điều chỉnh, cùng với các chương trình định hướng bài bản để biến dứa thành nông sản chủ lực, đóng góp vào tăng trưởng GDP và thúc đẩy xuất khẩu. Trong chiến lược này, thị trường Trung Quốc với tiềm năng tiêu thụ khổng lồ được xác định là trọng điểm cần khai thác.

Từ một cây trồng thử nghiệm, dứa đã khẳng định vị thế trong cơ cấu nông nghiệp vùng biên giới. Sự phối hợp giữa Nhà nước, địa phương, hợp tác xã và doanh nghiệp, dưới định hướng của Chương trình Dân tộc thiểu số và miền núi, đang biến loại quả này thành ngành hàng chiến lược, vừa nâng cao thu nhập cho người dân, vừa đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước.

Việc đồng bào dân tộc thiểu số liên kết trồng dứa trên quy mô lớn không chỉ hướng tới xuất khẩu mà còn đáp ứng nhu cầu chế biến, tiêu dùng trong nước. Nguồn nguyên liệu ổn định giúp các nhà máy chế biến, hệ thống siêu thị, chợ đầu mối và kênh bán lẻ hiện đại duy trì nguồn cung quanh năm, đồng thời nâng cao giá trị và sức cạnh tranh cho nông sản vùng cao.