Xây dựng hệ sinh thái chuyển đổi kép cho doanh nghiệp

Vẫn là thách thức lớn của doanh nghiệp

Chuyển đổi kép bao gồm chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang là vấn đề được nhắc tới nhiều trong những năm gần đây và được coi là “chìa khóa” để doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững. Tuy nhiên, tại Việt Nam, chuyển đổi kép đang là thách thức lớn.

Thông tin tại Hội thảo khởi động dự án “Trung tâm Chuyển đổi kép - Chuyển đổi số và Đổi mới sáng tạo nhằm bảo vệ môi trường và khí hậu tại Việt Nam” diễn ra ngày 18/6, TS. Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) chỉ ra, về chuyển đổi số, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ mới chỉ tiếp cận chuyển đổi số ở mức cơ bản.

“Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu Walkins, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam khi triển khai chuyển đổi số chủ yếu tập trung vào ba mục tiêu chính: Ưu tiên nâng cao trải nghiệm của khách hàng; gia tăng các tính năng sản phẩm; tối ưu quy trình làm việc”, TS Bùi Thanh Minh nói.

Về chuyển đổi xanh, nghiên cứu của Ban IV cũng cho thấy, 64% doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có bất kỳ sự chuẩn bị nào cho hoạt động giảm phát thải và chuyển đổi xanh; chỉ 3% doanh nghiệp đã thực hiện theo dõi và công bố kết quả giảm phát thải hàng năm.

Trên cơ sở hiện trạng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang “ngổn ngang” như hiện nay, việc chuyển đổi kép của doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam được cho rằng sẽ đối mặt với nhiều thách thức.

Cụ thể về mặt chính sách, chuyển đổi kép đòi hỏi sự điều phối tổng thể giữa các lĩnh vực nhưng hiện nay nhà nước chưa ban hành được các chính sách cụ thể và tích hợp rõ ràng, gây khó khăn cho việc triển khai ở cấp thực thi. Mặt khác, các chính sách chuyên ngành liên quan đến chuyển đổi xanh và chuyển đổi số vẫn rời rạc, thiếu sự kết nối và đồng bộ, khiến doanh nghiệp gặp lúng túng khi tiếp cận và áp dụng.

Cùng đó, phần lớn doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn hạn chế về nguồn lực, thiếu tư duy chiến lược và chưa xây dựng được hệ thống quản trị chuyên nghiệp để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi kép.

Cho dù một số sáng kiến cộng đồng về chuyển đổi kép đã được triển khai nhưng quy mô còn nhỏ, thiếu cơ chế hỗ trợ để mở rộng, chưa hình thành được mạng lưới hợp tác hiệu quả giữa nhà nước, doanh nghiệp và xã hội.

Có thể thấy, quá trình chuyển đổi kép của doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều thách thức nhưng TS. Bùi Thanh Minh lại nhìn ở khía cạnh tích cực hơn khi có thể thiết kế chính sách một cách thống nhất và xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ chuyển đổi kép một cách đầy đủ, đồng nhất và thuận lợi.

Mặt khác, xu hướng tích hợp ESG (môi trường, xã hội, quản trị) hoặc phát triển bền vững vào mô hình kinh doanh đang được đẩy mạnh sẽ thúc đẩy chuyển đổi số để có dữ liệu. Từ đó, tạo “lối tắt” cho chuyển đổi kép.

Kỳ vọng vào sự hợp tác

Theo ông Bùi Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tập thể (Bộ Tài chính), chuyển đổi kép là xu hướng mạnh mẽ. “Chỉ bằng chuyển đổi kép chúng ta mới có thể đi nhanh và thay đổi về chất của doanh nghiệp”, ông Bùi Anh Tuấn nói.

Ông cũng đồng thời thông tin, dự án “Trung tâm Chuyển đổi kép - Chuyển đổi số và Đổi mới sáng tạo nhằm bảo vệ môi trường và khí hậu tại Việt Nam” do Bộ Tài chính và Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) triển khai sẽ góp một phần công sức thúc đẩy quá trình chuyển đổi kép trong cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam.

“Dự án triển khai theo hướng đồng hành, thậm chí cầm tay chỉ việc thực hiện từng bước nhỏ với một số lượng doanh nghiệp cũng rất nhỏ nhưng đảm bảo tính hiệu quả và thành công. Về quy mô dự án có thể không lớn nhưng mỗi doanh nghiệp thành công sẽ được lan toả sang các đối tượng khác cùng ngành nghề, kết quả cuối cùng đạt được sẽ không hề nhỏ”, ông Bùi Anh Tuấn nhấn mạnh.

Giới thiệu sơ lược về dự án, bà Nguyễn Việt Huệ, thành viên  Ban quản lý dự án Trung tâm chuyển đổi kép - chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo nhằm bảo vệ môi trường, khí hậu Việt Nam cho biết: Dự án triển khai trong 4 năm từ năm 2025-2028. Mục tiêu tổng quát là tăng cường năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam dựa trên việc sử dụng năng lượng và nguồn lực đầu vào hiệu quả thông qua chuyển đổi số, chuyển đổi xanh hướng tới giảm phát thải, phát triển bền vững.

Dự án thực hiện trên 3 phương pháp tiếp cận: Hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa quản trị và quản lý dữ liệu về mức tiêu thụ tài nguyên, xây dựng lộ trình triển khai công nghệ số xanh và giúp các doanh nghiệp thử nghiệm các công cụ số để giảm lượng khí thải CO2, mức tiêu thụ tài nguyên và chi phí sản xuất.

Giúp tăng cường năng lực cho nhà cung cấp giải pháp và công ty tư vấn về công nghệ số xanh mở rộng sản phẩm và dịch vụ để hỗ trợ tốt hơn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong quá trình giảm thải cac bon và số hóa.

Dự án hợp tác với các cơ quan Chính phủ, hiệp hội doanh nghiệp, trường đại học và các tổ chức nghiên cứu để phát triển các bộ công cụ, sách trắng và chia sẻ kinh nghiệm dưới dạng các bài học thành công điển hình… để thúc đẩy chuyển đổi kép.

“Dự án không triển khai trên diện rộng mà chỉ tập trung vào 3 lĩnh vực: Chế biến gỗ và giấy, dệt may và da giày, chế biến nông sản. Nguyên do, đây là những ngành có thế mạnh về xuất khẩu, có đóng góp lớn trong GDP, có lực lượng lao động và tác động môi trường lớn như sử dụng nước, năng lượng…”, bà Nguyễn Việt Huệ nhấn mạnh.

Hiệu quả kỳ vọng của dự án, theo bà Nguyễn Thị Huệ, giúp cải thiện các điều kiện để doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng khả năng sử dụng dữ liệu thân thiện với người dùng hướng tới tiết kiệm năng lượng và nguồn lực đầu vào, giảm phát thải. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu dữ liệu cho ra kết quả thứ 2 là cải thiện năng lực cho doanh nghiệp cùng các thành phần tham gia trực tiếp trong hệ sinh thái chuyển đổi kép để triển khai các giải pháp số nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững.

Về phương pháp triển khai, dự án thực hiện theo 4 bước chính: Tập trung đào tạo dữ liệu; hỗ trợ doanh nghiệp cải thiện cơ sở hạ tầng dữ liệu và báo cáo; doanh nghiệp được hỗ trợ để triển khai các hành động; chọn doanh nghiệp thí điểm.

Dự án đã thiết kế xong 3 khoá đào tạo chuyên sâu về sử dụng dữ liệu cho doanh nghiệp 3 ngành nông nghiệp và gỗ tại Thành phố Hồ Chí Minh, dệt may tại Hà Nội trong tháng 7 và 8/2025. Theo bà Nguyễn Việt Huệ, kỳ vọng sau khi tham gia dự án, các doanh nghiệp tìm được “con đường” chuyển đổi kép phù hợp, chung tay cùng đất nước thực hiện chuyển đổi và hướng đến mục tiêu phát triển bền vững”.

Các khoá đào tạo thực hiện trực tiếp, tuy nhiên dự án không giới hạn doanh nghiệp tham gia học online. Các hoạt động của dự án sau khi được triển khai, đạt kết quả sẽ được công bố rộng rãi để các doanh nghiệp cùng lĩnh vực quan tâm tìm hiểu.