Truyền thông là "chìa khóa" thúc đẩy thay đổi hành vi sử dụng năng lượng

Thêm những chế tài, chính sách ưu đãi, công cụ tài chính khuyến khích công nghệ xanh, sạch

Sáng 25/7, tại Hội nghị Tập huấn truyền thông trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả do Bộ Công Thương tổ chức tại thành phố Đà Nẵng, ông Nguyễn Đình Hiệp - Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam - cho biết, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã khẳng định sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là chính sách được ưu tiên hàng đầu, giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện chiến lược phát triển kinh tế gắn với an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước và hội nhập kinh tế quốc tế.

Nhiều kết quả nổi bật về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong thời gian qua như với chương trình dán nhãn năng lượng, Bộ Công Thương đã triển khai dán nhãn năng lượng cho 19 chủng loại sản phẩm với trên 20.000 sản phẩm được dán nhãn năng lượng. Đã loại bỏ khoảng 45 triệu bóng đèn sợi đốt ra khỏi thị trường, hiệu quả sử dụng năng lượng điều hòa không khí tăng 13%/năm, tiết kiệm khoảng 100 triệu kWh/năm.

Tuy nhiên, sau hơn 13 năm đi vào thực tiễn, luật đã bộc lộ nhiều nhiều bất cập phải rà soát, sửa đổi. Ví dụ như chế tài xử lý vi phạm chưa đủ mạnh; thiếu cơ chế ưu đãi, công cụ hỗ trợ tài chính về thuế, lãi vay… cho doanh nghiệp đầu tư các dự án sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả.

Để khắc phục các tồn tại trên, tháng 6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 77/2025/QH15).

Luật số 77/2025/QH15 được ban hành theo hướng tăng cường trách nhiệm của địa phương, các bộ, ngành; quy định rõ, cụ thể thời gian, đơn vị kiểm tra, giám sát đối với đơn vị hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ năng lượng, kiểm toán năng lượng; quy định rõ các nội dung liên quan đến chính sách ưu đãi, công cụ tài chính đối với dự án sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ như, Khoản 4 Điều 41: Chính phủ xây dựng cơ chế khuyến khích, giải pháp hỗ trợ thúc đẩy ứng dụng quá trình chuyển đổi phù hợp với cuộc cách mạng công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến công nghiệp; thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Luật cũng bổ sung vật liệu xây dựng vào đối tượng dán nhãn năng lượng; tăng phân cấp phân quyền cho địa phương.

Tăng cường hiệu quả truyền thông chính sách, mô hình hay về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả

Chia sẻ tại Hội nghị, TS. Trần Bá Dung - nguyên Trưởng ban nghiệp vụ, Hội nhà báo Việt Nam - cho rằng, với vai trò, chức năng của mình, báo chí truyền thông về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp phần tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng; cung cấp thông tin khoa học, thông tin chính sách và thực tiễn; tạo diễn đàn thảo luận; lan tỏa các mô hình và sáng kiến; và kêu gọi hành động trong sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Để thực hiện tốt việc truyền tải thông điệp qua các bài viết, các phóng viên, biên tập viên cần có những kĩ năng như sử dụng đa dạng các kênh truyền thông mới; cá nhân hóa thông điệp muốn truyền tải; ứng dụng công nghệ số; hợp tác với người có ảnh hưởng (KOLs); thúc đẩy tương tác và tham gia cộng đồng; tập trung vào kết quả thực tiễn; và phải có kĩ năng phát hiện đề tài và khai thác, xử lý thông tin.

Theo bà Đỗ Thị Minh Trâm - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương: Công tác truyền thông giữ vai trò rất quan trọng trong triển khai các chủ trương chính sách về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Những thông tin chính xác, kịp thời, gần gũi và có chiều sâu về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả chính là “chìa khóa” để lan tỏa nhận thức, khơi dậy trách nhiệm cộng đồng và thúc đẩy thay đổi hành vi trong toàn xã hội.

Tuy nhiên, đây là lĩnh vực đòi hỏi người làm báo không chỉ nắm chắc chuyên môn, kiến thức kỹ thuật mà còn cần có kỹ năng kể chuyện, xây dựng góc nhìn sáng tạo, dễ hiểu và truyền cảm hứng.

“Tôi tin rằng, với sự góp sức nhiệt huyết của các anh chị phóng viên, biên tập viên,  những “cầu nối” thông tin quan trọng thì việc truyền thông về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả sẽ ngày càng lan tỏa mạnh mẽ, thiết thực hơn”, Phó Cục trưởng Đỗ Thị Minh Trâm nói.

Tháng 6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 77/2025/QH15) theo hướng tăng phân cấp, phân quyền cho địa phương; quy định nhiều chính sách ưu đãi, công cụ tài chính thúc đẩy các dự án sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Để thực thi Luật số 77/2025/QH15 hiệu quả có vai trò quan trọng của các cơ quan thông tấn, báo đài trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng; cung cấp thông tin khoa học, thông tin chính sách và thực tiễn; tạo diễn đàn thảo luận; lan tỏa các mô hình và sáng kiến; và kêu gọi hành động trong sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.