CôngThương - Đánh giá khái quát của ông về thị trường cà phê Việt Nam hiện nay?

Bước sang năm 2013, thị trường cà phê thế giới có nhiều biến động, tồn kho lớn, giá giảm nên ảnh hưởng trực tiếp tới ngành cà phê Việt Nam. Trong nước, thị trường cà phê cũng gặp nhiều khó khăn, thời tiết khắc nghiệt, mưa sớm vào cuối năm 2012 trong khi thu hoạch, làm cà phê ra hoa sớm, không đậu quả. Bên cạnh những cơn mưa trái mùa không mong đợi, các tỉnh Tây Nguyên (vùng trọng điểm trồng cà phê của cả nước), nhất là Đăk Lăk trải qua hạn hán nghiêm trọng. Do hạn hán và độ ẩm không khí cao nên nhiều vườn cây bị rệp sáp và các loại nấm như gỉ sắt, nấm hồng gây hại khiến sản lượng niên vụ 2012/2013 giảm 20% so với niên vụ 2011/2012. Sản lượng niên vụ 2013/2014 dự kiến sẽ giảm 15% so với niên vụ 2012/2013 .

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, 6 tháng đầu năm, tổng lượng xuất khẩu đạt 793.189 tấn, đạt kim ngạch 1,7 tỷ USD, giảm 24% về lượng và giảm 22,5% về giá trị so với cùng kỳ. Trong đó, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 229.008 tấn, chiếm 27,61 % xuất khẩu của cả nước. Dự kiến 7 tháng đạt 887.000 tấn, trị giá gần 1,9 tỷ USD, giảm 23.9% về lượng và 22,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Đức, Hoa Kỳ, Tây Ban Nha, Italia, Bỉ... là những quốc gia tiêu thụ cà phê Việt Nam nhiều nhất. Ở châu Á có Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc.

Theo ông, đâu là khó khăn chính của cà phê Việt Nam?

Vùng nguyên liệu đang có nguy cơ sụt giảm do tỷ lệ cây cà phê già cỗi chiếm tới 30% (khoảng 140.000 ha) trên tổng diện tích 550.000 ha. Nếu không có kế hoạch, biện pháp thực hiện tái canh thì đến năm 2020, tổng diện tích sụt giảm sẽ lên đến gần 200.000 ha.

Năng suất sụt giảm do thiên tai, hạn hán, sâu bệnh; thêm vào đó chưa áp dụng được công nghệ tiên tiến trong sản xuất, chế biến nên giá trị gia tăng không cao. Bà con nông dân vẫn thu hái thủ công, quả xanh lẫn quả chín, phơi khô đập dập; trong khi đó thế giới họ có thể thu hái tới 90-95% quả chín nên chất lượng cà phê cao hơn hẳn.

Mặc dù đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu cà phê, nhưng Việt Nam chủ yếu xuất thô (93%), sản phẩm chế biến sâu chỉ đạt 7% nên giá trị gia tăng đạt thấp. Năng lực sản xuất, chế biến, bảo quản, lưu kho của các doanh nghiệp còn yếu, thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp với bà con nông dân trong vùng nguyên liệu. Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức được tầm quan trọng của thông tin thị trường nên vẫn còn tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, công tác đào tạo cán bộ về ngoại ngữ và chuyên môn còn hạn chế, làm mất đi khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Bên cạnh đó, giá cả luôn bị biến động và ảnh hưởng của thị trường thế giới trên sàn London và New York, giá cà phê xuất khẩu vẫn thấp hơn so với các nước sản xuất, xuất khẩu cà phê trong khu vực. Trong khi đó, mức tiêu dùng tại thị trường nội địa rất thấp, nếu so sánh với nhiều nước trên thế giới như Brazil, bình quân sản lượng tiêu dùng trong nước đạt 43%, Indonesia đạt 33%..., thì ở Việt Nam chỉ đạt 8,6%, có nghĩa là bình quân 1 người Việt Nam chỉ tiêu dùng 1,1kg cà phê/năm. Mức tiêu thụ nội địa thấp có nhiều nguyên nhân, trước đây các doanh nghiệp đều tập trung sản xuất,

xuất khẩu nên không chú trọng vào thị trường trong nước; năng lực sản xuất, chế biến còn hạn chế, sản phẩm thiếu đa dạng nên chưa đáp ứng được nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng, các doanh nghiệp chưa chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá, truyền thông… nên người tiêu dùng thiếu thông tin về các thương hiệu cà phê trong nước. Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải lo cạnh tranh với nhiều công ty nước ngoài có đại diện tại Việt Nam.

Trước những khó khăn như vậy, hiệp hội đã có những giải pháp gì?

Thời gian qua, hiệp hội đã nỗ lực đưa ra nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, mong muốn phát triển ngành cà phê Việt Nam bền vững. Đó là: Đóng góp ý kiến với các cơ quan nhà nước nhằm xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ cho ngành; kiến nghị Chính phủ hỗ trợ về vốn, lãi suất ưu đãi cho doanh nghiệp; xây dựng Quỹ Phát triển cà phê Việt Nam; đề xuất cơ chế hỗ trợ thu mua tạm trữ vv... Bên cạnh đó, hiệp hội đã tích cực phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng các đề án, chương trình nhằm khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng quốc gia phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, triển khai thực hiện xây dựng quy chuẩn cà phê Việt Nam. Tiếp tục làm tốt công tác truyền thông, quảng bá, xúc tiến thương mại, nghiên cứu thị trường trong và ngoài nước… với mong muốn tăng tỷ lệ cà phê chế biến quy mô công nghiệp từ 20% lên 40% năm 2015 và 70% năm 2020, đồng thời nâng cao mức tiêu thụ nội địa thông qua việc khai thác thị trường 88 triệu dân.

Chương trình “Giới thiệu, quảng bá sản phẩm và thử uống cà phê” là một trong những hoạt động nhằm quảng bá, giới thiệu “Cà phê thương hiệu - Chất lượng cuộc sống” tới người tiêu dùng trong nước.

Ông có thể nói rõ hơn về ý nghĩa của Chương trình “Giới thiệu, quảng bá sản phẩm và thử uống cà phê”?

Chương trình diễn ra trong 7 tuần, từ ngày 20/8 đến 11/10/2013. Theo đó, có 7 doanh nghiệp tham gia gồm: Vinacafe Biên Hòa, Minh Tiến, Nestlé, Mê Trang, Trung Nguyên, XNK 2/9 Đăk Lăk, Thái Hòa. Các doanh nghiệp sẽ trưng bày, giới thiệu sản phẩm và thử nếm cà phê tại phòng trưng bày mẫu cà phê của VICOFA (số 5 Ông Ích Khiêm, Hà Nội), mỗi doanh nghiệp có 1 tuần 3 buổi, từ 9 giờ 30 đến 11 giờ hàng ngày. Đến đây, khách hàng không chỉ được nghe giới thiệu về vai trò, tầm quan trọng, sự đóng góp của ngành cà phê đối với nền kinh tế Việt Nam và sức khỏe cộng đồng, trao đổi, hỏi đáp về sản phẩm của từng công ty mà còn được uống thử miễn phí toàn bộ sản phẩm của các doanh nghiệp, cũng như tìm kiếm cơ hội kinh doanh trong tương lai.

Đây cũng là dịp để các doanh nghiệp quảng bá chất lượng, giá trị sản phẩm, hình ảnh doanh nghiệp, nâng cao nhận thức của cộng đồng người Việt Nam trong và ngoài nước đối với sản phẩm cà phê, tạo sự liên kết giữa các doanh nghiệp, kích cầu tiêu dùng, hưởng ứng cuộc vận động “Người Việt nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, tìm kiếm cơ hội liên kết hợp tác, đẩy mạnh xuất khẩu...

“Trăm nghe không bằng một thấy” - với quan điểm này, VICOFA mong muốn làm nhiều hơn thế, có nghĩa là không chỉ thấy, mà còn được thưởng thức các sản phẩm hoàn toàn miễn phí để đưa ra những cảm nhận khác biệt.

Hy vọng, song hành với những giải pháp tích cực của VICOFA đã nêu trên, Chương trình “Giới thiệu, quảng bá sản phẩm và thử uống cà phê” sẽ mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng, là cơ hội giúp hai bên xích lại gần nhau hơn, vì một thương hiệu cà phê Việt Nam phát triển bền vững.

Xin cảm ơn ông!

Đình Dũng (thực hiện)