Thu hẹp khoảng cách “lý thuyết - thực hành” trong đào tạo nhân lực

Đưa thực tiễn công nghệ mới vào giáo trình

Thương mại điện tử đang trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống kinh tế hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn và công nghệ phát triển nhanh chóng. Chia sẻ tại toạ đàm: Giải "cơn khát" nguồn nhân lực cho ngành thương mại điện tử: Gắn đào tạo với thực tiễn” do Báo Công Thương tổ chức tại TP.Hồ Chí Minh mới đây, các chuyên gia đã chỉ ra những góc về cơ hội và thách thức trong đào tạo nhân lực thương mại điện tử. Các giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực thương mại điện tử ngành Công Thương.

Theo đó, tại toạ đàm, bức tranh tuyển dụng nhân sự ngành thương mại điện tử hiện nay được các chuyên gia mô tả bằng hai từ: khan hiếm và bất cập. Theo số liệu của một báo cáo chỉ khoảng 30% nhân sự trong ngành được đào tạo bài bản, chính quy, còn lại 70% được đào tạo không đúng chuyên môn phải tự học. Khoảng trống này đang là rào cản lớn cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và cả nền kinh tế.

Ông Nguyễn Minh Đức, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đã thẳng thắn chỉ ra một trong những thách thức lớn nhất hiện nay chính là khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành. Sự thay đổi chóng mặt của công nghệ càng làm cho khoảng cách này thêm sâu sắc. Ông Nguyễn Minh Đức ví von: "Công nghệ và xu hướng mới ra đời liên tục. Chương trình đào tạo tuần trước có thể đã lỗi thời vào tuần sau. Điều này tạo ra một thách thức cực lớn cho cả người làm nghề lẫn các cơ sở đào tạo". Do đó, việc chỉ trang bị kiến thức nền tảng là không đủ. Sinh viên cần được "nhúng" mình vào một môi trường học tập năng động, nơi họ có thể cọ xát, thực hành và tự cập nhật liên tục.

Nhu cầu cấp thiết này đòi hỏi một sự thay đổi toàn diện trong phương pháp đào tạo, một cú hích mạnh mẽ từ chính các cơ sở giáo dục để thu hẹp khoảng cách với thực tiễn, biến sinh viên từ những người học thụ động trở thành những chiến binh sẵn sàng ra trận.

Theo ông Đức, để thu hẹp khoảng cách đó, phương pháp đào tạo cần thay đổi một cách toàn diện và sinh viên cần được học bài bản toàn bộ chu trình vận hành thương mại điện tử: từ thiết lập, quảng bá, vận hành đến chăm sóc khách hàng.

"Sinh viên thương mại điện tử cần được giao những đề án cụ thể như xây dựng kênh bán hàng, thiết lập website, gian hàng trên sàn thương mại điện tử… nhưng thực tế, không ít bạn mới ra trường còn lúng túng, không biết bắt đầu từ đâu", ông Nguyễn Minh Đức dẫn chứng từ kinh nghiệm tuyển dụng của mình.

Một khía cạnh khác được ông Đức nhấn mạnh là sự gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp. Theo ông, các doanh nghiệp thương mại điện tử, trong đó có Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia vào quá trình cập nhật công nghệ mới, chia sẻ thực tiễn vận hành để hỗ trợ đào tạo. “Chúng tôi thay đổi quy trình liên tục vì tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ, đặc biệt là AI. Nếu không cập nhật, doanh nghiệp sẽ bị đào thải. Do đó, nhà trường nên dành một khoảng ‘chống’ mỗi học kỳ để tổ chức hội thảo, hợp tác với doanh nghiệp, đưa thực tiễn công nghệ mới vào giáo trình”, ông Đức đề xuất.

Cần tạo ra hệ sinh thái đào tạo bền vững

Chia sẻ thực tế về nhu cầu tuyền dụng tại doanh nghiệp, ông Trần Đình Trọng, Giám đốc Marketing tại InterDate, giảng viên tại FPT Skillking cho biết: "Doanh nghiệp chúng tôi rất khó tuyển được sinh viên mới ra trường được đào tạo bài bản về thương mại điện tử. Thường chúng tôi phải tuyển các bạn từ ngành Digital Marketing rồi đào tạo lại. Việc này tốn rất nhiều thời gian và chi phí để lấp đầy những kỹ năng còn thiếu".

Theo ông Trọng, các kỹ năng mà doanh nghiệp "khát" nhất có thể chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất là kỹ năng "cứng" về kỹ thuật và vận hành, như quản lý và vận hành các gian hàng trên sàn TMĐT. "Những kỹ năng này tương đối dễ đào tạo. Chỉ cần 1-2 tháng, một sinh viên có thể vận hành cơ bản một đến hai sàn", ông Trọng cho biết.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất nằm ở nhóm kỹ năng thứ hai, đòi hỏi tư duy phân tích và sức sáng tạo cao, bao gồm: Phân tích dữ liệu và sáng tạo nội dung. Ông Trọng nhấn mạnh: "Phân tích dữ liệu đòi hỏi tư duy logic, vì dữ liệu thay đổi hằng ngày, không có công thức cố định. Còn sáng tạo nội dung lại càng khó hơn. Bạn có thể tạo ra một video viral hôm nay, nhưng không ai dám chắc ngày mai bạn có thể lặp lại thành công đó. Đây là những kỹ năng đòi hỏi sự rèn luyện liên tục và tư duy nhạy bén".

Tuy nhiên, ông Trọng cũng đánh giá khá cao chất lượng sinh viên ngành Công Thương hiện nay. Theo ông Trọng: “Điều đáng ghi nhận là nhiều trường đào tào ngành thương mại điện tử trong khối trường ngành Công Thương đã có bước chuyển mình rất nhanh, cập nhật kịp thời kiến thức thực tiễn như mời chuyên gia, doanh nghiệp tham gia giảng dạy, giúp sinh viên hiểu và ứng dụng thực tiễn rất hiệu quả”.

Đề cập đến giải pháp, nhằm nâng cao chất lượng nhân lực thương mại điện tử, đặc biệt là sự hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường, theo ông Trọng, hiện nay, các doanh nghiệp triển khai nhiều chương trình liên kết như học kỳ thực tập, dự án cuối kỳ, và cung cấp đề bài thực tế để sinh viên áp dụng kiến thức.

“Thương mại điện tử đang là xu hướng tất yếu, khi người tiêu dùng ngày càng chuộng mua sắm trực tuyến. Do đó, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của ngành, doanh nghiệp cần thường xuyên chia sẻ nhu cầu và xu hướng mới với nhà trường để cập nhật chương trình đào tạo, đảm bảo sinh viên đáp ứng yêu cầu thị trường” – ông Trọng nêu.

Thương mại điện tử không chỉ là một xu hướng mà đã trở thành động lực quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, các doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và sinh viên cần vượt qua những thách thức về công nghệ, kỹ năng và khoảng cách lý thuyết - thực hành. Sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, cùng với việc tăng cường thực hành và cập nhật xu hướng, sẽ là chìa khóa để đào tạo nhân lực thương mại điện tử chất lượng cao, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của thị trường toàn cầu.

Đặc biệt, dự kết hợp ba bên nhà trường - doanh nghiệp - sinh viên đang tạo ra một hệ sinh thái đào tạo bền vững. Doanh nghiệp có được nguồn nhân lực chất lượng, đáp ứng đúng nhu cầu mà không tốn nhiều chi phí đào tạo lại. Nhà trường khẳng định được uy tín và chất lượng đào tạo gắn liền với thực tiễn. Và quan trọng nhất, sinh viên được trang bị đầy đủ kỹ năng, kinh nghiệm và sự tự tin để bước vào thị trường lao động đầy cạnh tranh.

Từ kinh nghiệm nhiều năm làm giám khảo cuộc thi “Sinh viên Kinh doanh số”, ông Nguyễn Minh Đức, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho rằng các mô hình thi đua thực chiến là môi trường lý tưởng để sinh viên cọ xát. “Chỉ trong vài tuần, có đội vận hành cửa hàng online đạt doanh thu hơn 100 triệu đồng. Các bạn tự chạy quảng cáo, livestream bán hàng, chăm sóc khách và đạt tỷ lệ mua lại rất cao, khoảng 20-30%. Đây là kiểu sinh viên mà doanh nghiệp đang tìm kiếm”, ông Đức khẳng định.