Thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế: Cần hạ tầng pháp lý toàn diện và đồng bộ

Cần chuẩn bị kỹ lưỡng

Theo đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn TP. Hồ Chí Minh), thành lập và vận hành Trung tâm Tài chính quốc tế là một hành trình chưa từng có tiền lệ đối với Việt Nam, giống như “vừa đóng tàu, vừa ra khơi”. Trong khi đó, chúng ta chưa có đủ kinh nghiệm về thiết kế lẫn khả năng đối mặt với sóng gió tài chính toàn cầu.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh, quá trình này đòi hỏi phải tính toán toàn diện trên cả bốn phương diện: Điểm mạnh, điểm yếu, thời cơ và nguy cơ. Cụ thể, Trung tâm Tài chính quốc tế là nơi dòng vốn quốc tế ra vào nhanh, với quy mô rất lớn, vận hành chủ yếu qua không gian số, dựa trên các sản phẩm tài chính vô hình.

“Nếu không quản lý chặt chẽ, nguy cơ chảy máu tài chính, mất kiểm soát dòng vốn và khủng hoảng tài chính hoàn toàn có thể xảy ra. Bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 cho thấy hậu quả có thể vô cùng nghiêm trọng, cả về kinh tế và xã hội”- đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu cũng nêu nguy cơ đô la hóa, vàng hóa, suy giảm giá trị đồng Việt Nam nếu không có cơ chế quản lý tiền tệ và tài khoản vốn phù hợp.

Cùng với đó là nguy cơ xung đột pháp luật giữa các quy định hiện hành và khung pháp lý dành riêng cho trung tâm, dẫn tới bất ổn trong quản lý nhà nước và khó khăn trong tố tụng, thi hành án. Từ các nguy cơ trên, để đảm bảo trung tâm vận hành an toàn, minh bạch, hiệu quả, đại biểu đề xuất: Cần có nguồn nhân lực tài chính chất lượng cao.

Hiện Việt Nam hiện còn thiếu đội ngũ chuyên gia trong các lĩnh vực quản lý trung tâm, tư vấn, giao dịch, và đặc biệt là xét xử, giải quyết tranh chấp tài chính quốc tế. Ngay cả doanh nghiệp trong nước cũng còn bỡ ngỡ với các chuẩn mực tài chính toàn cầu.

“Cần hạ tầng kỹ thuật mà  không phải bất động sản”- đại biểu nhấn mạnh và cho rằng, Trung tâm Tài chính quốc tế không phải là khu công nghiệp hay khu đất thuê, mà là không gian giao dịch tài chính số đòi hỏi kết nối 24/7, bảo mật tuyệt đối, không được phép có sự cố. Ưu đãi về đất đai có thể không phù hợp, trong khi nhà đầu tư thực sự cần hạ tầng công nghệ và mạng lưới số cao cấp để giao dịch xuyên biên giới.

Đồng thời, để vận hành trung tâm tài chính cần hạ tầng pháp lý toàn diện và đồng bộ như: Luật điều chỉnh tổ chức, hoạt động của Trung tâm Tài chính quốc tế; Luật điều chỉnh các giao dịch tài chính; Luật điều chỉnh giải quyết tranh chấp và luật này cần sửa đổi nhiều luật quan trọng như: Luật Trọng tài thương mại, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Thi hành án dân sự, Luật Tổ chức tòa án, và Bộ luật Hình sự…

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề xuất nên cho phép thành lập trọng tài tài chính quốc tế độc lập, có thể do giới chuyên gia, luật gia và hiệp hội tài chính thiết lập, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Về ưu đãi, đại biểu cho rằng, nếu chỉ dừng ở các ưu đãi thông thường về đất đai, thuế thì sẽ khó thu hút các “cá mập” tài chính từ New York (Hoa Kỳ), Frankfurt (Đức) hay Singapore. Thậm chí, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng như FDI trước đây, chỉ thu hút được doanh nghiệp gia công, giá trị thấp.

5 tiêu chí để quyết định địa điểm 

Liên quan đến địa điểm đặt Trung tâm Tài chính quốc tế, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị cần cân nhắc lại phương án xây dựng một trung tâm tài chính với hai điểm đến.

Ông cho rằng, TP. Hồ Chí Minh hiện đã hình thành hệ sinh thái tài chính quốc tế bước đầu, dù chưa hoàn chỉnh nhưng vẫn là địa phương dẫn đầu cả nước và sắp tới sẽ được sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, hai địa phương cũng có hoạt động tài chính quốc tế khá sôi động. Đây là điều kiện thuận lợi để ưu tiên triển khai trung tâm tài chính tại TP. Hồ Chí Minh trước.

Trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, việc triển khai trung tâm tại Đà Nẵng nên được cân nhắc trên cơ sở rút kinh nghiệm và đánh giá hiệu quả từ mô hình tại TP.Hồ Chí Minh. Đồng thời, dù có thể bố trí hai điểm hoạt động ở hai địa phương, thì việc điều hành trung tâm tài chính quốc tế cần thống nhất, do một ban điều hành duy nhất phụ trách nhằm đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả và sự kết nối xuyên suốt.

Ở góc nhìn khác, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Đoàn Bình Dương) nhận định: Với vị thế địa kinh tế và đà tăng trưởng hiện nay, Việt Nam hoàn toàn có khả năng hình thành một Trung tâm Tài chính quốc tế tầm cỡ khu vực, đủ sức hấp dẫn các định chế tài chính toàn cầu. “Việc lựa chọn Hà Nội hay TP.Hồ Chí Minh là hợp lý nhờ lợi thế hạ tầng và kinh nghiệm tích lũy; tuy nhiên, Đà Nẵng cũng là một lựa chọn đáng cân nhắc để phân bổ áp lực hạ tầng và tạo động lực phát triển vùng trung tâm của đất nước”- đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, để hình thành một Trung tâm Tài chính quốc tế đúng nghĩa cần đảm bảo 5 điều kiện, tiêu chí cốt lõi:

Thứ nhất, hạ tầng đồng bộ, bao gồm cả hạ tầng tài chính và hạ tầng số, từ hệ thống lưu trữ dữ liệu đám mây, băng thông tốc độ cao, mạng 5G–6G đến các trung tâm dữ liệu, không gian làm việc đạt chuẩn quốc tế, cùng các thiết chế xã hội như bệnh viện, trường học, khu giải trí, thương mại và sân bay.

Thứ hai, hệ sinh thái tài chính hoàn chỉnh, gồm sàn giao dịch, ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, doanh nghiệp fintech, trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, cũng như các cơ chế giám sát, dự báo tài chính quốc gia.

Thứ ba, khung pháp lý đặc thù, theo đó cần có hành lang pháp lý riêng, tạo điều kiện thử nghiệm thể chế (sandbox), chính sách thuế cạnh tranh và tự do hóa tài khoản vốn.

Thứ tư, nguồn nhân lực chất lượng cao, Việt Nam cần thu hút chuyên gia quốc tế, đào tạo nhân lực đạt chuẩn CFA, ACCA, đồng thời bảo đảm trình độ tiếng Anh chuyên ngành tài chính, không chỉ là giao tiếp thông thường.

Thứ năm, đảm bảo phát triển bền vững, Trung tâm Tài chính quốc tế cần gắn với xu hướng tài chính xanh, công trình xanh, ESG và thị trường tín chỉ carbon.

Trên cơ sở 5 tiêu chí này, đại biểu cho rằng Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh là hai địa phương có thể đáp ứng nhanh nhờ nền tảng sẵn có.

Tuy nhiên, nếu hướng tới mô hình phát triển đồng bộ từ đầu, phân bố theo trục Bắc - Trung - Nam, thì Đà Nẵng có tiềm năng trở thành địa điểm lý tưởng để thiết kế một trung tâm mới, đồng bộ về quy hoạch và hạ tầng.

Tuy vậy, đại biểu cũng lưu ý, việc phân tán nguồn lực đầu tư cùng lúc cho nhiều thành phố sẽ dẫn đến áp lực lớn về vốn, làm loãng hiệu quả đầu tư và khó tạo ra hệ sinh thái tài chính đồng bộ. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư vào một đô thị mới như Đà Nẵng sẽ cao hơn nhiều so với việc tận dụng hạ tầng hiện hữu tại Hà Nội hay TP.Hồ Chí Minh, nơi đã có hệ thống bệnh viện, trường học, sân bay đạt chuẩn hoặc dễ dàng nâng cấp lên tiêu chuẩn quốc tế.

“Tôi đề nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng về vị trí địa lý, tiềm lực vùng miền và khả năng kết nối quốc tế để lựa chọn địa điểm phù hợp nhất, từ đó tính toán hiệu quả sử dụng vốn và thu hút chuyên gia tài chính toàn cầu”, đại biểu Nguyễn Quang Huân nhấn mạnh.