Sáp nhập đơn vị hành chính: Khởi đầu cho một bộ máy vì người dân, doanh nghiệp

Bước ngoặt của cải cách hành chính hiện đại

Lần đầu tiên trong gần nửa thế kỷ, bản đồ hành chính cấp tỉnh được tái cấu trúc quy mô lớn, khi cả nước giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đây không chỉ là con số, mà là biểu tượng cho tinh thần cải cách mạnh mẽ, thể hiện khát vọng xây dựng một bộ máy “tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả”, gần dân hơn, phục vụ tốt hơn và tạo thêm không gian phát triển cho người dân, doanh nghiệp.

Cùng với sáp nhập tỉnh, mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh, cấp xã) sẽ chính thức được triển khai đồng bộ, thay thế cho mô hình ba cấp hiện hành, từ 1/7/2025. Đây là một trong những giải pháp trọng yếu để cải cách nền hành chính quốc gia, cùng với “bộ tứ trụ cột” tạo đà cho tăng trưởng 8% trong năm 2025 và vươn tới các mục tiêu phát triển dài hạn.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội nhận định, việc sáp nhập tỉnh, thành không chỉ làm thay đổi địa giới hành chính, mà quan trọng hơn là tạo ra một không gian phát triển mới cho cả quốc gia, nơi bộ máy chính quyền được tái định hình theo hướng hiện đại, minh bạch và chủ động phục vụ.

Đặc biệt, việc vận hành chính quyền hai cấp, tinh giản tầng nấc trung gian, giảm chồng chéo sẽ mở đường cho việc phân quyền thực chất xuống cấp cơ sở, nơi gần dân nhất, hiểu dân nhất, phản ứng nhanh nhất với yêu cầu thực tiễn. “Chỉ khi người dân được phục vụ ở đúng nơi, đúng người, đúng thời điểm, niềm tin vào bộ máy mới được củng cố. Và niềm tin đó sẽ là chất keo gắn kết giữa Nhà nước và nhân dân, giữa cá nhân và khát vọng phát triển chung” - PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho hay.

Bên cạnh đó, theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, các tỉnh mới sau sáp nhập có quy mô lớn hơn, dân số đông hơn, tiềm lực kinh tế mạnh hơn. Đây là tiền đề để quy hoạch liên vùng hiệu quả, hình thành các trung tâm kinh tế, văn hóa, đô thị mới, thúc đẩy phát triển đồng đều giữa các vùng miền. 

Trước thời khắc lịch sử về việc vận hành mô hình hành chính mới, trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, sáp nhập tỉnh, thành không chỉ là bước đi cải cách hành chính đơn thuần, mà là một bước ngoặt chiến lược nhằm hướng tới một nền quản trị tinh hoa, hoạt động hiệu quả và kiến tạo, thực sự vì dân, vì doanh nghiệp.

Theo TS Tô Hoài Nam, mục tiêu sâu xa của sáp nhập tỉnh không nằm ở việc giảm bao nhiêu đơn vị hành chính, mà nằm ở việc sắp xếp đội ngũ cán bộ công chức tinh gọn, có năng lực thực chất, giải quyết được việc. Chỉ khi đó, cải cách mới chạm tới chất lượng quản trị vốn là điều mà doanh nghiệp và người dân kỳ vọng nhất.

"Đây là thời điểm đặc biệt quan trọng khi chính quyền địa phương các cấp cần chuyển đổi trạng thái hoạt động, đó là từ bị động giải quyết sang chủ động kiến tạo môi trường phát triển, phục vụ người dân và doanh nghiệp" - TS Tô Hoài Nam nhấn mạnh. 

Kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn cho doanh nghiệp

Theo TS. Tô Hoài Nam, việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã và bỏ cấp huyện nếu thực hiện hiệu quả sẽ mang lại lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp. Đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam. Theo đó, việc giảm chi phí hành chính, tiếp cận dễ hơn các dịch vụ công, minh bạch hóa môi trường kinh doanh là những điều doanh nghiệp cần nhất lúc này.

Ngoài ra, quá trình tái cơ cấu bộ máy sẽ giúp các địa phương chuẩn hóa thủ tục, tăng tốc số hóa, giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian, chi phí, đặc biệt là trong đăng ký, cấp phép, thanh kiểm tra, tiếp cận thông tin chính sách. Mặt khác, khi không gian phát triển mới, doanh nghiệp sẽ có cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn, hạ tầng được quy hoạch đồng bộ hơn, tiếp cận khách hàng, nhà đầu tư thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, TS. Tô Hoài Nam cũng cho rằng, quá trình chuyển đổi cần tránh gây xáo trộn cho doanh nghiệp. “Nếu địa giới hành chính thay đổi, doanh nghiệp có phải cập nhật lại giấy phép đăng ký kinh doanh? Có phát sinh chi phí? Những ưu đãi đang áp dụng ở tỉnh cũ có bị dừng? Đó là những câu hỏi cần được xử lý kịp thời” - ông Nam bày tỏ.

Bên cạnh đó, cạnh tranh sẽ khốc liệt hơn khi các doanh nghiệp nhỏ đối mặt với sự hiện diện của doanh nghiệp lớn ở địa bàn mới. Vì vậy, lãnh đạo Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa nêu đề xuất cần duy trì các chính sách hỗ trợ hiện hành. Đồng thời, có hướng dẫn chi tiết về thay đổi giấy tờ hành chính, miễn giảm phí thủ tục chuyển đổi, hỗ trợ tín dụng, tài chính, đổi mới sáng tạo để giúp doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ thích ứng nhanh.

Sáp nhập tỉnh, tinh gọn bộ máy không phải là bước khởi đầu của hành trình cải cách sâu rộng hơn trong bộ máy quản lý nhà nước. Quan trọng hơn, đó là cách để Nhà nước thể hiện tinh thần lắng nghe, chủ động thay đổi vì sự phát triển của quốc gia và lợi ích của người dân, doanh nghiệp.

Vì vậy, chia sẻ thêm, TS. Tô Hoài Nam đặc biệt nhấn mạnh tới việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ cơ chế “xin cho” sang “kiến tạo và hỗ trợ”. Để làm được điều này, cần thiết lập chính quyền số, trao quyền, đồng thời yêu cầu cao về trách nhiệm. Theo đó, chỉ khi dám giao quyền, đi kèm giám sát hiệu quả, mới tạo ra được đội ngũ cán bộ “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”.

"Với những kỳ vọng đó, sáp nhập tỉnh, vận hành mô hình chính quyền hai cấp không chỉ là việc hành chính, mà là khởi đầu cho một cơ chế phát triển mới. Các địa phương cần nhanh chóng tận dụng lợi thế vùng miền mới để phát triển kinh tế, xã hội" - TS. Tô Hoài Nam khẳng định.  

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Trong mọi cải cách, điều quan trọng nhất không phải là thay đổi về hình thức, mà là chất lượng phục vụ của bộ máy, niềm tin của nhân dân và sự phát triển thực chất của xã hội. Tinh gọn bộ máy là để gần dân hơn, đồng thời khi bộ máy mạnh hơn là để hỗ trợ doanh nghiệp tốt hơn; khi chính quyền chủ động để kiến tạo cơ hội thay vì giải quyết thủ tục đó là khi cải cách thực sự có ý nghĩa.