Nhiễu loạn thật - giả thị trường thực phẩm và gia vị

Thị trường thực phẩm và gia vị tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Tuy nhiên, song song với sự phát triển này là tình trạng nhiễu loạn thông tin, hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan, đặc biệt trong các sản phẩm như: Sữa bột, bột ngọt, nước mắm, trái cây, gia vị chế biến sẵn, thực phẩm đóng gói, thậm chí là cả thuốc giả.

Nhóm hàng thiết yếu nay trở thành tâm điểm cảnh báo

Theo Bộ Y tế, tình trạng thực phẩm giả đang diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng tại Việt Nam. Các sản phẩm giả được sản xuất tinh vi, khó phân biệt với hàng thật, và chủ yếu được tiêu thụ qua các kênh bán lẻ, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Đáng lo ngại, những mặt hàng thiết yếu và liên quan trực tiếp đến sức khỏe như thực phẩm và gia vị đang dần trở thành tâm điểm gây hoài nghi về tính minh bạch. Gần đây, nhiều vụ việc liên quan đến thực phẩm giả liên tục bị phát hiện, gây hoang mang cho người tiêu dùng.

Tại Nghệ An, lực lượng chức năng đã thu giữ trên 500kg bột ngọt có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu Ajinomoto và Miwon. Tại Phú Thọ, Công ty TNHH Famimoto Việt Nam vừa bị lực lượng Công an phát hiện tự công bố nhiều sản phẩm thực phẩm như bột ngọt, dầu ăn, hạt nêm, đường, muối, bột canh… mà không đảm bảo chất lượng, đem tiêu thụ hàng trăm tấn ra thị trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Không chỉ vậy, người tiêu dùng cũng đang cuốn vào vòng nhiễu loạn hàng thật-giả bởi tình trạng bao bì làm giả tinh vi hoặc thiếu minh bạch. Chỉ những sản phẩm thương hiệu chính hãng uy tín có nhà máy và quy trình sản xuất được kiểm định tại Việt Nam mới đủ điều kiện ghi nhãn “sản xuất tại Việt Nam”, đồng thời các sản phẩm hàng thật này cũng có bao bì minh bạch, ghi rõ địa chỉ nhà máy và thông tin doanh nghiệp. Ngược lại, những sản phẩm nhập khẩu sau đó san chia, đóng gói lại, không rõ xuất xứ và nguồn nguyên liệu, chỉ ghi “đóng gói tại Việt Nam”, dễ khiến người tiêu dùng nhầm lẫn là hàng nội địa chính hãng.

Thực tế, việc ghi nhãn không đầy đủ, thiếu minh bạch về nguồn gốc xuất xứ và thành phần sản phẩm là hành vi vi phạm pháp luật. Cụ thể, Điều 15 của Nghị định 43/2017/NĐ CP (sửa đổi bởi Nghị định 111/2021) yêu cầu nhãn hàng hóa nhập khẩu phải ghi rõ nguồn gốc xuất xứ, làm rõ tên nước và vùng lãnh thổ sản xuất hoặc hoàn thiện công đoạn cuối cùng của hàng hóa đó. Theo đó, kiến nghị các mặt hàng như đường, muối, bột ngọt, giấm,… nếu được nhập khẩu rồi san chia, đóng gói lại tại Việt Nam, ngoài việc ghi nhãn “đóng gói tại Việt Nam”, bao bì phải thể hiện quốc gia xuất xứ nguyên liệu, đồng thời liệt kê rõ tỉ trọng nguyên liệu nhập khẩu từ các quốc gia theo thứ tự từ lớn đến nhỏ, ví dụ như từ Trung Quốc, Indonesia hay Thái Lan. Điều 16 của Nghị định 43 cũng yêu cầu nhãn các loại thực phẩm nhập khẩu phải ghi tỷ trọng thành phần theo thứ tự từ cao đến thấp về khối lượng  để người tiêu dùng có đủ thông tin lựa chọn.

Cùng với đó, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 và Luật cạnh tranh 2018 (Điều 45) đều xác định việc cung cấp thông tin không đầy đủ, sai lệch hoặc không chính xác về nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa là hành vi xâm phạm quyền lợi người người tiêu dùng và cạnh tranh không lành mạnh bị nghiêm cấm, phải xử phạt theo quy định pháp luật.

Cần siết chặt quản lý và minh bạch hóa thị trường

Trước diễn biến ngày càng phức tạp trên thị trường thực phẩm và gia vị, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo khẩn, yêu cầu các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi gian lận thương mại, sản xuất - kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng và môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Ngày 17/5/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg: Về tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới. Chỉ thị nhấn mạnh: “Chống buôn lậu, hàng giả: Không có vùng cấm, không có ngoại lệ”.

Bên cạnh đó, các quy định về xuất xứ hàng hóa cũng được cập nhật. Từ ngày 15/02/2024, quy định về xuất xứ hàng hóa được thực hiện theo Thông tư 05/2018/TT-BCT và Thông tư 44/2023/TT-BCT, nhằm đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong việc ghi nhãn hàng hóa.

Đồng thời, Việt Nam cũng đang phối hợp chặt chẽ với Chính phủ Hoa Kỳ trong việc xác minh rõ ràng chứng nhận xuất xứ (C/O) đối với các dòng sản phẩm nhập khẩu và giao thương song phương, nhằm ngăn chặn tình trạng hàng hóa nước ngoài đội lốt hàng Việt để trốn thuế, né rào cản thương mại hoặc gây nhầm lẫn trên thị trường nội địa.

Đây không chỉ là vấn đề tuân thủ pháp luật, mà còn là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ uy tín quốc gia, củng cố niềm tin của người tiêu dùng và khuyến khích các doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc, đầu tư đúng chuẩn vào chuỗi giá trị nội địa. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn, sự minh bạch về xuất xứ và thành phần sản phẩm không chỉ là việc tuân thủ pháp luật, mà còn liên quan đến uy tín và lợi thế cạnh tranh của hàng Việt Nam khi tham chuỗi giá trị toàn cầu.

Người tiêu dùng cần “được vũ trang” thông tin

Trong bối cảnh hiện nay, chuyên gia khuyên người tiêu dùng nên tỉnh táo, tránh cả tin vào hàng giá rẻ hay ưu đãi quá lớn, đồng thời chủ động nắm bắt thông tin về thị trường và sản phẩm để bảo vệ quyền lợi và sức khỏe.

Khi chọn mua các sản phẩm thiết yếu như bột ngọt, đường hay dầu ăn, người tiêu dùng nên ưu tiên những thương hiệu nội địa có uy tín, bao bì ghi rõ “sản xuất tại Việt Nam” cùng địa chỉ nhà máy cụ thể để đảm bảo nguồn gốc rõ ràng. Với nhóm gia vị như bột ngọt, hạt nêm, các sản phẩm của Ajinomoto và Vedan là những lựa chọn đáng tin cậy nhờ quy trình sản xuất khép kín tại Đồng Nai, thông tin bao bì minh bạch và có mã QR xác minh. Tương tự, đường Biên Hòa là một thương hiệu được người tiêu dùng tin chọn, với bao bì thể hiện rõ nơi sản xuất tại tỉnh Đồng Nai. Còn với sản phẩm dầu ăn, Tường An là một thương hiệu lâu năm với nhà máy đặt tại TP. Hồ Chí Minh và thông tin xuất xứ nguyên liệu được ghi cụ thể trên bao bì. Việc lựa chọn những sản phẩm rõ ràng về nguồn gốc như vậy không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn góp phần ủng hộ hàng Việt thật sự trong bối cảnh thị trường còn nhiều nhiễu động.

Thị trường thực phẩm và gia vị Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức về an toàn và minh bạch. Để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của các doanh nghiệp chân chính, cần có sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và toàn xã hội trong việc siết chặt quản lý, minh bạch hóa thông tin và nâng cao nhận thức cộng đồng.