Môi trường pháp lý ổn định, nền tảng cho kinh tế tư nhân dẫn dắt chuyển dịch xanh

Chìa khóa nâng sức cạnh tranh

Sáng 15/8, Tạp chí Môi trường và Cuộc sống tổ chức Diễn đàn “Phát triển kinh tế tư nhân gắn với tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường bền vững”.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Nguyễn Văn Toàn - Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Cuộc sống nhấn mạnh, kinh tế tư nhân đã, đang và sẽ tiếp tục là động lực quan trọng của nền kinh tế, được khẳng định trong Nghị quyết 10-NQ/TW (2017) và cụ thể hóa tại Nghị quyết 68-NQ/TW (2025) cùng nhiều văn bản chỉ đạo. Các chính sách này đã mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và áp lực môi trường gia tăng, Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 (Quyết định 1658/QĐ-TTg) với mục tiêu tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, giảm phát thải và thúc đẩy tiêu dùng, sản xuất xanh. Ông Toàn cho rằng, kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế tư nhân và bảo vệ môi trường vừa là yêu cầu cấp bách, vừa là cơ hội để doanh nghiệp tạo lợi thế cạnh tranh bền vững thông qua các mô hình kinh doanh xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch.

Chia sẻ tại diễn đàn, PGS.TS Bùi Thị An, Đại biểu Quốc hội khóa XIII, Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng, khẳng định, kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng trên 50% GDP và là khu vực tạo việc làm lớn nhất của nền kinh tế. Nghị quyết 68 đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế tư nhân đóng góp 55 - 58% GDP, tốc độ tăng trưởng bình quân 10 - 12%/năm và hình thành đội ngũ doanh nghiệp dân tộc đủ năng lực vươn ra khu vực và toàn cầu.

Khu vực kinh tế tư nhân đã, đang và sẽ tiếp tục là lực lượng nòng cốt trong tiến trình hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của Việt Nam. Điều này không chỉ được khẳng định trong Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị mà còn thể hiện rõ qua những đóng góp thực tiễn của khu vực này trong nhiều lĩnh vực, từ năng lượng tái tạo, sản xuất sạch hơn, nông nghiệp hữu cơ, đến dịch vụ môi trường.

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, kinh tế tư nhân cần được coi là trung tâm của chiến lược chuyển đổi xanh. Nguyên nhân do, tính linh hoạt và năng động cao trong nắm bắt cơ hội thị trường. Khả năng đổi mới sáng tạo vượt trội nhờ không bị ràng buộc quá nhiều thủ tục hành chính. Tiềm lực đầu tư dài hạn khi tiếp cận được nguồn vốn đa dạng từ trong và ngoài nước. Để hiện thực hóa vai trò này, PGS.TS Bùi Thị An cho rằng, cần khơi thông đồng bộ ba nguồn lực then chốt.

Thứ nhất, nguồn vốn, trong đó, không chỉ từ ngân sách và tín dụng trong nước, mà cả nguồn vốn quốc tế thông qua các quỹ khí hậu toàn cầu, tín dụng xanh và trái phiếu bền vững.

Thứ hai, mở rộng thị trường xanh trong nước; tận dụng cơ hội xuất khẩu từ các hiệp định thương mại tự do (EVFTA, CPTPP) với các điều khoản ưu tiên sản phẩm, dịch vụ bền vững.

Thứ ba, tiếp nhận, làm chủ và sáng tạo công nghệ xanh, từ năng lượng tái tạo, hydrogen xanh, lưu trữ năng lượng, đến giải pháp kinh tế tuần hoàn và công nghệ số cho quản lý carbon.

Cần sớm ban hành khung pháp lý tăng trưởng xanh

Để kinh tế tư nhân thật sự trở thành “đầu tàu” của chuyển dịch xanh, PGS.TS Bùi Thị An cho rằng, việc tạo lập môi trường pháp lý ổn định, minh bạch và dễ dự đoán, giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn là cần thiết. Bên cạnh đó, cần thiết kế cơ chế khuyến khích vượt chuẩn đối với các doanh nghiệp tiên phong trong áp dụng công nghệ sạch, đạt tiêu chuẩn quốc tế về môi trường và xã hội. Thúc đẩy hợp tác công - tư để triển khai các dự án hạ tầng xanh quy mô lớn, nơi khu vực tư nhân vừa là nhà đầu tư, vừa là nhà vận hành.

Khi hội tụ đầy đủ các điều kiện này, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam sẽ vừa nâng cao năng suất và sức cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường toàn cầu, đồng thời đóng góp tích cực vào thực thi Nghị quyết 68 cũng như mục tiêu Net Zero 2050.

Theo TS. Nguyễn Thanh Hải, chuyên gia kinh tế cao cấp GIZ nhấn mạnh, xu thế “chuyển đổi kép” kết hợp chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang định hình phát triển kinh tế toàn cầu. Kinh tế tư nhân là nền tảng của kinh tế thị trường, cần được hỗ trợ bằng khung pháp lý, chính sách khuyến khích và cơ chế ưu đãi rõ ràng. Ông dẫn kinh nghiệm quốc tế như EU với hệ thống pháp lý đồng bộ và gói Green Deal 750 tỷ Euro, Trung Quốc với danh mục tín dụng và trái phiếu xanh liên tục cập nhật, hay Đức với việc điều chỉnh ưu đãi theo từng giai đoạn.

Từ đó, TS. Hải đề xuất Việt Nam sớm ban hành khung pháp lý tăng trưởng xanh phù hợp thông lệ quốc tế, xây dựng các chương trình trọng điểm kèm kế hoạch huy động tài chính xanh, đồng thời đa dạng hóa chính sách ưu đãi, đặc biệt ưu tiên tiếp cận vốn, tín dụng và trái phiếu xanh cho doanh nghiệp tư nhân có dự án xanh tiêu biểu.

Tại diễn đàn, các cơ quan quản lý, chuyên gia cùng nhau trao đổi cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW; giải pháp đổi mới công nghệ, ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong sản xuất; vai trò của liên kết vùng và hợp tác công - tư trong bảo vệ môi trường. Việc hoàn thiện chính sách sẽ góp phần thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển gắn liền với tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường bền vững.

Tăng trưởng xanh không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là "chìa khóa" để kinh tế tư nhân Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư công nghệ sạch, quản trị tài nguyên hiệu quả, đồng thời tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu theo hướng bền vững.