Lựa chọn xe điện: Tỉnh táo để tránh 'ngậm trái đắng'

Khi Hà Nội đặt dấu mốc chấm dứt kỷ nguyên xe máy xăng tại Vành đai 1 từ tháng 7/2026, giấc mơ về một thủ đô xanh, sạch, hiện đại đang tiến dần tới hiện thực. Nhưng mặt tối cũng bắt đầu lộ diện với hàng loạt vụ phát hiện xe điện giả, xe nhái, xe không nguồn gốc, buôn bán liên tỉnh số lượng lớn.

Nếu không được nhìn nhận rõ ràng và xử lý đến tận gốc, những “con ngựa thành Troy” ấy sẽ không chỉ đẩy người tiêu dùng vào rủi ro, dè dặt đặt niềm tin vào xe điện mà còn bóp méo cả một chính sách chuyển đổi đầy khát vọng. Song điều đáng buồn, bằng thủ đoạn tinh vi, nhiều đối tượng vẫn đưa những ‘con ngựa chứng ấy” len lỏi và tồn tại trên thị trường.

Mới đây, ngày 16/6/2025, Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an TP. Hà Nội phối hợp cùng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) tiến hành kiểm tra đồng loạt 3 cơ sở kinh doanh tại Hà Nội và Bắc Ninh. Kết quả là hơn 100 chiếc xe máy điện không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp, có dấu hiệu giả nhãn hiệu, xuất xứ, cùng máy móc phục vụ sản xuất bị tạm giữ. Tổng giá trị lô hàng lên đến hơn 1 tỷ đồng.

Theo lời khai, đối tượng cầm đầu đã phù phép hàng loạt giấy tờ giả rồi lắp ráp linh kiện bán ra thị trường với giá khoảng 7 triệu đồng, được đại lý nâng lên 8,6 triệu đồng, rồi bán ra thị trường với giá tới 12,5 triệu đồng.

Câu hỏi đặt ra: Làm sao mà một hệ thống như vậy có thể hoạt động trót lọt trong thời gian dài? Rõ ràng là “có cung ắt có cầu”. Dạo quanh các tuyến phố, hiện không khó để bắt gặp những mẫu xe điện “y chang” VinFast, Pega, Yadea… được rao bán với giá thấp hơn từ 2 đến 5 triệu đồng. Đây có lẽ lời giải cho câu hỏi tại sao người tiêu dùng biết cái giá của hàng giá rẻ nhưng vẫn sẵn sàng ‘móc túi’ hầu bao. Đó phải chăng nằm ở hình thức bóng bẩy và tâm lý sính ngoại, ham rẻ và thiếu hiểu biết của một bộ phận người tiêu dùng. Nhưng cái giá thật sự của xe giả thì lại không hề rẻ chút nào.

Rủi ro không nằm ở giá tiền, mà ở sự đánh đổi quá lớn so với thứ nhận về. Những chiếc xe điện giả thường không đủ tiêu chuẩn do sử dụng các linh kiện trôi nổi: Pin không có chứng chỉ an toàn, hệ thống điện được nối bằng dây đồng thô sơ, vỏ nhựa dễ cháy, động cơ không kiểm định. Chúng có thể hoạt động trơn tru vài tuần, nhưng cũng có thể chập cháy, nổ pin, mất phanh bất cứ lúc nào. Điều này biến người lái thành nạn nhân xấu số của chính lựa chọn tưởng như “kinh tế” của mình.

Đằng sau mỗi con số ấy là mối nguy manh nha: Không kiểm định an toàn, không bảo hành, không rõ nguồn gốc nhưng có thể cháy nổ bất cứ lúc nào, khiến người tiêu dùng trở thành nạn nhân bất đắc dĩ. Cái đáng sợ không chỉ là chuyện “ai bị lừa”, mà là hệ quả cộng đồng khi lòng tin vào sản phẩm bị lung lay nghiêm trọng. Hành trình chuyển đổi xanh vì thế mà chậm lại, méo mó đi, ngay khi nó vừa mới chớm nở.

Tháng 7/2025, Chính phủ ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg, đánh dấu bước ngoặt mạnh mẽ trong kiểm soát phương tiện giao thông cá nhân. Từ 1/7/2026, xe máy sử dụng xăng sẽ bị cấm lưu thông trong Vành đai 1 Hà Nội. Tiếp đến là lộ trình mở rộng, siết chặt tới năm 2030.

Không đơn thuần là “cấm xe xăng”, chính sách này là lời tuyên ngôn rõ ràng cho một cuộc cách mạng xanh. Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng và UBND TP. Hà Nội đã chủ động xây dựng chuỗi giải pháp từ phía cung (khuyến khích doanh nghiệp nội địa sản xuất xe điện đạt chuẩn, hỗ trợ trạm sạc, kiểm định) đến phía cầu (hỗ trợ tín dụng, truyền thông, giáo dục hành vi tiêu dùng mới). Đây cũng là cách tiếp cận không ngắt quãng, không đặt người dân vào thế bị động, mà khơi gợi tinh thần tham gia. Nhưng khát vọng ấy sẽ không là cái kết có hậu nếu thị trường bị làm méo mó bởi những kẻ trục lợi.

Cái giả chỉ sống được khi niềm tin bị đánh cắp. Những kẻ làm giả xe không chỉ gây nguy hiểm cho người tiêu dùng mà còn phá vỡ niềm tin xã hội. Cuộc chiến với hàng giả, nhất là trong một lĩnh vực đang tăng trưởng nóng như xe điện, không thể là cuộc chiến đơn phương.

Hơn ai hết, người dân cần tỉnh táo và có trách nhiệm với lựa chọn của chính mình. Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện không chỉ là một hành vi tiêu dùng, mà là một tuyên ngôn sống. Khi lựa chọn một chiếc xe điện có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm định an toàn, bảo hành minh bạch, người dân đang góp phần bảo vệ chính mình, gia đình, và cao hơn thế, là tương lai môi trường của cộng đồng. Ngược lại, khi lựa chọn chiếc xe “giống hệt bản xịn” nhưng không rõ hóa đơn, người dân có thể vô tình trở thành mắt xích cuối cùng tiếp tay cho những kẻ trục lợi, làm méo mó cả một chủ trương tiến bộ của Nhà nước.

Từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy sử dụng xăng dầu lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Đây là một phần trong nỗ lực của thành phố nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và hướng tới mục tiêu phát triển giao thông xanh, sạch, hiện đại.