Liên kết đa ngành tạo lực đẩy cho kinh tế tuần hoàn

Từ chủ trương chính sách đến hành động

Tại Hội nghị thường niên PRO Việt Nam 2025 diễn ra chiều 11/6, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Minh Ngân khẳng định: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 chính là dấu mốc pháp lý quan trọng, lần đầu tiên thể chế hóa mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Theo ông, đây không chỉ là thay đổi trong quản lý chất thải mà là “cuộc chuyển đổi cách nhìn nhận toàn bộ chuỗi sản xuất - tiêu dùng”, nơi trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), phân loại rác tại nguồn và thu phí theo lượng thải trở thành những đòn bẩy thực thi. “Những quy định này giúp kéo dài vòng đời sản phẩm, giảm thiểu chất thải và áp lực lên môi trường”, Thứ trưởng Lê Minh Ngân nhấn mạnh.

Không dừng ở hành lang pháp lý, hàng loạt định hướng lớn tiếp tục được ban hành để tạo điều kiện thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Đáng chú ý là Nghị quyết 57-NQ/TW xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là “thời cơ tốt nhất để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, hùng cường”. Đồng thời, Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2025 tái chế 85% chất thải nhựa; đến 2030, xử lý đạt chuẩn 100% rác thải hữu cơ đô thị và 70% ở khu vực nông thôn.

Thứ trưởng Lê Minh Ngân cho rằng, tất cả những mục tiêu này sẽ không thể đạt được nếu thiếu sự đồng hành của các viện nghiên cứu, trường đại học và cộng đồng doanh nghiệp. Bởi liên kết đa ngành là nền tảng để xây dựng các mô hình tuần hoàn ứng dụng cao - thực tiễn mạnh - hiệu quả dài hạn.

Công nghệ - nhân tố quyết định

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã chủ động tiên phong, không chờ chính sách “rục rịch”. Tập đoàn TH là ví dụ điển hình cho mô hình kinh tế tuần hoàn tích hợp công nghệ toàn diện.

Tại trang trại bò sữa TH ở Nghĩa Đàn (Nghệ An), mỗi khâu trong chuỗi sản xuất đều được số hóa và tối ưu tài nguyên. Cảm biến theo dõi sức khỏe từng cá thể bò, phần mềm khẩu phần ăn thông minh do Israel phát triển, nước thải được tái sử dụng bằng công nghệ Hà Lan, chất thải chăn nuôi được xử lý vi sinh… đều góp phần giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao hiệu suất sử dụng đầu vào.

Còn tại nhà máy sữa TH, chu trình tuần hoàn thể hiện rõ nét: thiết bị đến từ Siemens, Grundfos hay Tetra Pak giúp lọc nước tuần hoàn, tái sử dụng nhiệt thừa và kiểm soát điện năng tự động. Kết quả là mỗi lít sữa sản xuất ra đều tiêu tốn ít tài nguyên hơn, phát thải ít hơn.

Đặc biệt, vòng tuần hoàn của TH không dừng ở nhà máy. Bao bì sau tiêu dùng được thu gom tại điểm bán, tái chế thành vật liệu có thể sử dụng lần hai. Đây là một trong những doanh nghiệp đầu tiên thực hiện chính sách EPR một cách chủ động, từ thiết kế bao bì thông minh đến tổ chức tái chế khép kín.

“Chúng tôi không coi rác thải là gánh nặng, mà là tài nguyên đang chờ được khai mở” - đại diện TH chia sẻ. Mô hình này không chỉ tối ưu chi phí xử lý mà còn xây dựng niềm tin nơi người tiêu dùng - những người ngày càng quan tâm đến hành trình của sản phẩm chứ không chỉ là giá bán.

Dưới góc nhìn hệ thống, ông Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) - cho rằng: Không thể có kinh tế tuần hoàn nếu thiếu sự kết nối ba nhà: Nhà nước - doanh nghiệp - viện trường.

Theo ông Phạm Phú Ngọc Trai, kinh tế tuần hoàn không đơn giản là chuyện tái chế, mà là một quá trình thiết kế lại toàn bộ chuỗi cung ứng và vòng đời sản phẩm. Để làm được điều đó, doanh nghiệp cần tiếp cận công nghệ mới, kiến thức cập nhật và nhân lực có khả năng vận hành những mô hình tuần hoàn phức tạp.

Từ yêu cầu đó, PRO Việt Nam đã ký kết hợp tác chiến lược với Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, nhằm triển khai các chương trình nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực.

Trong tương lai gần, việc thiết kế bao bì thông minh, phát triển vật liệu phân hủy sinh học, hay xây dựng mô hình “không rác thải” cho chuỗi sản xuất sẽ là xu thế chủ đạo. Nhưng để thực hiện, cần có sự đồng hành về mặt chính sách, tài chính và nguồn lực khoa học - công nghệ.

Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một chiến lược môi trường, mà còn là chiến lược kinh doanh bền vững. Khi tài nguyên đang dần cạn kiệt, rác thải gia tăng và người tiêu dùng ngày càng khắt khe, mô hình “sản xuất - tiêu dùng - tái tạo” trở thành con đường tất yếu. Việt Nam đang có cơ hội vàng để chuyển mình, không chỉ nhờ chủ trương đúng, mà còn nhờ cộng đồng doanh nghiệp năng động và nền tảng khoa học, công nghệ ngày càng vững. Vấn đề đặt ra là làm sao để liên kết “ba nhà” không chỉ dừng ở ký kết, mà thực sự trở thành động lực vận hành vòng đời xanh.