Khi phụ nữ Vân Kiều làm chủ chuỗi giá trị cà phê đặc sản

Được thành lập từ năm 2019, đến nay Hợp tác xã nông sản Khe Sanh (tỉnh Quảng Trị) đã có 6 năm hình thành và phát triển, kiên trì theo đuổi mục tiêu nâng cao giá trị cà phê bản địa và xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng của vùng miền núi phía Tây Quảng Trị. Hợp tác xã chuyên sản xuất cà phê chất lượng cao theo chuỗi khép kín, gắn với vùng nguyên liệu được quy hoạch bài bản và canh tác theo mô hình nông - lâm kết hợp, hướng tới sản xuất bền vững, thân thiện với môi trường.

Sản phẩm chủ lực của Hợp tác xã là cà phê Khe Sanh, đến nay đã khẳng định được vị thế trên thị trường với giấy chứng nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia (danh hiệu cao nhất trong Chương trình Mỗi xã một sản phẩm - OCOP). Đặc biệt, năm 2024, cà phê Khe Sanh tiếp tục được vinh danh là sản phẩm tiêu biểu cấp quốc gia với giải thưởng Mai An Tiêm, ghi nhận những nỗ lực không ngừng trong xây dựng thương hiệu, bảo tồn bản sắc địa phương và phát triển sản phẩm theo tiêu chuẩn cao.

Báo Công Thương đã có buổi trao đổi với bà Nguyễn Thị Hằng - Giám đốc Hợp tác xã nông sản Khe Sanh (tỉnh Quảng Trị) để hiểu rõ hơn về hành trình xây dựng thương hiệu cà phê Khe Sanh, sản phẩm cà phê đạt chuẩn OCOP 5 sao cấp quốc gia, cũng như những nỗ lực phát triển vùng nguyên liệu bền vững, gắn với cộng đồng phụ nữ dân tộc Vân Kiều tại địa phương.

Bản sắc làm nên chất lượng

- Sản phẩm cà phê Khe Sanh có gắn với những yếu tố văn hóa đặc trưng của cộng đồng Vân Kiều tại địa phương không, thưa bà? Và đâu là câu chuyện bản sắc mà Hợp tác xã mong muốn truyền tải qua sản phẩm này?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Hợp tác xã của chúng tôi hiện đang triển khai mô hình chuỗi sản xuất cà phê khép kín, từ khâu trồng trọt, chăm sóc, thu hái đến chế biến và đóng gói sản phẩm. Mô hình này không chỉ đảm bảo chất lượng đồng đều cho sản phẩm mà còn tạo dựng được hệ sinh thái sản xuất bền vững. 

Trong quá trình tổ chức sản xuất, chúng tôi đã thiết lập mối liên kết chặt chẽ với 8 tổ nhóm tại địa phương, đây là những hạt nhân quan trọng giúp mở rộng vùng nguyên liệu và duy trì tiêu chuẩn canh tác sạch. Đáng chú ý, các thành viên của cả 8 tổ nhóm đều là chị em phụ nữ dân tộc Vân Kiều - một cộng đồng thiểu số sinh sống lâu đời ở khu vực miền núi phía Tây tỉnh Quảng Trị. Việc tham gia vào chuỗi giá trị cà phê không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định, cải thiện đời sống cho người dân bản địa, mà còn tạo cơ hội để phụ nữ Vân Kiều khẳng định vai trò, vị thế của mình trong phát triển kinh tế gia đình và đóng góp tích cực cho sự đổi thay của cộng đồng. Đây chính là một trong những giá trị nhân văn cốt lõi mà Hợp tác xã luôn theo đuổi trong hành trình phát triển.

- Đâu là lý do khiến Hợp tác xã quyết tâm xây dựng thương hiệu cà phê Khe Sanh một cách bài bản và quá trình hình thành chuỗi giá trị cà phê bền vững tại Khe Sanh đã được triển khai như thế nào, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Xuất phát từ thực tế rằng cà phê Khe Sanh sở hữu hương vị thơm ngon, đậm đà và mang những đặc trưng riêng biệt không dễ tìm thấy ở các vùng nguyên liệu khác, chúng tôi đã sớm nhận ra tiềm năng lớn của loại nông sản này. Với mong muốn đưa sản phẩm vượt ra khỏi phạm vi tiêu dùng nội địa để đến gần hơn với người tiêu dùng trong và ngoài nước, Hợp tác xã đã quyết định xây dựng và phát triển thương hiệu cà phê Khe Sanh một cách bài bản.

Để làm được điều đó, chúng tôi tổ chức sản xuất theo mô hình liên kết chặt chẽ, từ khâu quy hoạch và trồng mới vườn cà phê, lựa chọn giống phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, đến các giai đoạn chăm sóc, thu hái và chế biến sau thu hoạch. Tất cả các công đoạn đều được thực hiện theo quy trình kỹ thuật có tập huấn bài bản, với sự hướng dẫn sát sao từ đội ngũ cán bộ kỹ thuật và các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhờ đó, chất lượng sản phẩm được nâng cao một cách đồng bộ, tạo nền tảng vững chắc cho việc xây dựng thương hiệu và phát triển chuỗi giá trị cà phê bền vững tại vùng đất Khe Sanh.

- Ý nghĩa trong cách thiết kế bao bì sản phẩm cà phê Khe Sanh là như thế nào, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Sản phẩm cà phê Khe Sanh không chỉ chú trọng đến chất lượng mà còn được thiết kế bao bì mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa, thể hiện rõ nét bản sắc của đồng bào dân tộc Vân Kiều, những người trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất. Trên bao bì sản phẩm, hình ảnh người con gái Pa Cô - Vân Kiều trong trang phục truyền thống được khắc họa đầy tinh tế, không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp mộc mạc, chân phương mà còn là đại diện cho tinh thần cần cù, gắn bó với núi rừng và đất đai quê hương. Thiết kế này không chỉ giúp nhận diện thương hiệu một cách độc đáo mà còn là lời tri ân sâu sắc của Hợp tác xã đối với cộng đồng người Vân Kiều, những người đang góp phần gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa bản địa thông qua từng hạt cà phê Khe Sanh.

- Bà có thể chia sẻ rõ hơn về chiến lược phát triển vùng nguyên liệu bền vững của Hợp tác xã, cũng như vai trò của phụ nữ Vân Kiều trong chuỗi giá trị cà phê đặc sản mà Hợp tác xã đang xây dựng?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Sản phẩm của chúng tôi được phát triển từ vùng nguyên liệu đã được quy hoạch bài bản, đảm bảo yếu tố bền vững ngay từ khâu canh tác. Hiện nay, toàn bộ diện tích trồng cà phê đều được triển khai theo mô hình nông - lâm kết hợp, trong đó cây cà phê được trồng xen dưới tán rừng hoặc bên cạnh các loại cây lâm nghiệp bản địa. Mô hình này không chỉ giúp bảo vệ hệ sinh thái, giữ độ ẩm và chất dinh dưỡng cho đất, mà còn góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản theo hướng thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây cũng là hướng đi chiến lược mà Hợp tác xã chúng tôi lựa chọn để phát triển vùng nguyên liệu cà phê một cách lâu dài, ổn định và khác biệt.

Mục tiêu mà chúng tôi luôn kiên định theo đuổi là xây dựng và phát triển thương hiệu cà phê Khe Sanh ngày càng vững mạnh, từng bước khẳng định vị thế trên thị trường trong và ngoài nước. Đây không chỉ là loại cây trồng chủ lực, đóng vai trò then chốt trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp của địa phương, mà còn là sản phẩm gắn liền với bản sắc văn hóa và đời sống của đồng bào dân tộc nơi đây.

Đặc biệt, trong mô hình liên kết sản xuất hiện tại, có tới 80% thành viên là phụ nữ dân tộc Vân Kiều - những người đã và đang trực tiếp chăm sóc, thu hái và chế biến từng hạt cà phê bằng tất cả sự tận tâm và hiểu biết của mình. Chúng tôi mong muốn thông qua việc tham gia vào chuỗi giá trị này, họ không chỉ có thêm thu nhập mà còn thực sự làm chủ được quá trình sản xuất, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm truyền thống do chính bàn tay họ tạo nên. Đó cũng là cách mà chúng tôi vun đắp cho sự phát triển bền vững, bao trùm và mang đậm tính nhân văn của vùng cà phê Khe Sanh.

Từ nông sản địa phương đến thị trường số

- Trong bối cảnh chuyển đổi số và xu hướng tiêu dùng online ngày càng phát triển, việc chuyển đổi số của Hợp tác xã nông sản Khe Sanh đang được thực hiện thế nào, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Hiện nay, sản phẩm cà phê của Hợp tác xã chúng tôi đã được phân phối rộng rãi trên nhiều nền tảng thương mại điện tử phổ biến như Shopee, Lazada, Vỏ Sò (sàn TMĐT của Viettel), cũng như các kênh mạng xã hội như Facebook và Zalo. Việc tận dụng đa dạng các kênh bán hàng trực tuyến không chỉ giúp tiếp cận người tiêu dùng trên phạm vi rộng mà còn từng bước xây dựng hình ảnh thương hiệu cà phê Khe Sanh trong môi trường số.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tích cực tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại, triển lãm trong và ngoài tỉnh nhằm quảng bá sản phẩm, kết nối đối tác, mở rộng thị trường tiêu thụ và tìm kiếm cơ hội hợp tác với các nhà phân phối tiềm năng. Đây là những hoạt động quan trọng giúp gia tăng độ nhận diện thương hiệu và khẳng định chất lượng cà phê Khe Sanh trên thị trường.

Các kênh thương mại điện tử hiện đang hỗ trợ rất hiệu quả trong việc tiêu thụ sản phẩm của chúng tôi. Nhờ khả năng tiếp cận rộng rãi và tiện lợi cho cả người bán lẫn người mua, hoạt động kinh doanh trên các sàn như Shopee, Lazada, Vỏ Sò, cũng như các nền tảng mạng xã hội, đã mang lại những kết quả tích cực rõ rệt. Khách hàng sau khi trải nghiệm sản phẩm thường để lại đánh giá tốt, quay lại mua nhiều lần, góp phần tạo nên vòng quay tiêu dùng ổn định và bền vững.

Việc bán hàng cũng trở nên thuận tiện hơn rất nhiều. Chúng tôi chỉ cần xử lý đơn hàng tại chỗ, các đơn vị vận chuyển chuyên nghiệp sẽ đến tận nơi lấy hàng và giao đến tay người tiêu dùng. Quy trình này không những tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn tạo được sự chuyên nghiệp và đáng tin cậy trong mắt khách hàng. Với chúng tôi, việc xây dựng được niềm tin của người tiêu dùng chính là yếu tố quan trọng nhất để phát triển thương hiệu lâu dài, và thương mại điện tử đang thực sự mở ra cơ hội lớn để hiện thực hóa điều đó.

- Theo bà, các chương trình xúc tiến thương mại trong khuôn khổ Chương trình OCOP như hội chợ, triển lãm do ngành nông nghiệp tổ chức  đã đóng vai trò như thế nào trong việc quảng bá, tiêu thụ sản phẩm và xây dựng thương hiệu cà phê Khe Sanh nói riêng và các sản phẩm OCOP nói chung?

Bà Nguyễn Thị Hằng: Hợp tác xã của chúng tôi, cùng với một số hộ kinh doanh tiêu biểu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, đã vinh dự được Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh lựa chọn và hỗ trợ tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại tại nhiều địa phương trong cả nước. Thông qua những chương trình này, chúng tôi được bố trí gian hàng riêng để trưng bày, giới thiệu sản phẩm cà phê Khe Sanh - sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP đến với đông đảo khách hàng tại Thủ đô Hà Nội và các tỉnh, thành khác.

Đây không chỉ là cơ hội quý giá để chúng tôi quảng bá sản phẩm, mở rộng thị trường, mà còn là dịp để học hỏi thêm kinh nghiệm bán hàng, nắm bắt xu hướng tiêu dùng và kết nối với các đơn vị phân phối, nhà bán lẻ tiềm năng. Việc tham gia hội chợ đã giúp thương hiệu cà phê Khe Sanh dần được biết đến rộng rãi hơn, từng bước khẳng định chỗ đứng trên thị trường và tạo tiền đề quan trọng để mở rộng quy mô sản xuất - kinh doanh trong thời gian tới.

Chúng tôi rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, các sở, ban, ngành ở Trung ương và địa phương trong việc đồng hành phát triển các sản phẩm OCOP đạt chuẩn, không chỉ đáp ứng yêu cầu về chất lượng mà còn phù hợp với nhu cầu thị trường. Việc hỗ trợ về tập huấn kỹ thuật, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, cũng như kết nối với hệ thống phân phối là hết sức cần thiết để sản phẩm thực sự đến được với người tiêu dùng một cách rộng rãi và bền vững.

Bà Nguyễn Thị Hằng, Giám đốc Hợp tác xã nông sản Khe Sanh (tỉnh Quảng Trị) kiến nghị các cơ quan chức năng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường nhằm ngăn chặn tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trà trộn, làm ảnh hưởng đến uy tín của các sản phẩm chính thống. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, việc bảo vệ thương hiệu, nhất là những thương hiệu sản xuất theo chuỗi giá trị sạch, gắn với cộng đồng dân tộc thiểu số là hết sức quan trọng và cần có sự vào cuộc quyết liệt từ hệ thống quản lý Nhà nước để bảo đảm công bằng, minh bạch và sự phát triển bền vững cho sản phẩm OCOP nói riêng và ngành hàng nông sản nói chung.