Khẩn cấp giải cứu 'báu vật' biển Khánh Hòa

Khánh Hòa - địa phương sở hữu quần thể chim yến lớn và ổn định nhất châu Á đang đối mặt nguy cơ suy giảm nghiêm trọng do nạn săn bắt trái phép diễn biến phức tạp, lan rộng từ năm 2018 đến nay. Không chỉ gây tổn hại đến nguồn tài nguyên yến sào quý giá, tình trạng này còn ảnh hưởng trực tiếp tới sinh kế của hàng trăm hộ nuôi yến và thương hiệu "Yến sào Khánh Hoà Việt Nam".

Báo động tình trạng săn bắt chim yến

Theo Công ty Yến sào Khánh Hoà cho biết, chim yến cho tổ ăn được ở Việt Nam là chim yến hàng (Aerodramus fuciphagus) được phân bố ở vùng Đông Nam Á, có 3 phân loài: Aerodramus fuciphagus Germani (sống ở các hang đảo tự nhiên), Aerodramus fuciphagus Amechanus và Aerodramus fuciphagus Vestitus (sống ở trong nhà). Trong đó, chim yến hàng Germani là đặc hữu của duyên hải Nam Trung Bộ, nổi tiếng cho tổ yến chất lượng cao hàng đầu thế giới.

Tại tỉnh Khánh Hòa, quần thể yến đảo phát triển ổn định với 33 đảo yến, 173 hang yến, đây là con số kỷ lục ở châu Á. Sản lượng yến sào của tỉnh cũng dẫn đầu khu vực, đóng góp đáng kể cho kinh tế địa phương. Ngoài ra, chim yến còn góp phần cân bằng sinh thái khi thức ăn chính là các loài côn trùng gây hại như rầy nâu, mối, rầy xanh…

Thế nhưng, vài năm trở lại đây, đặc biệt từ tháng 10/2018, nạn săn bắt yến bằng “lưới tàng hình” xuất hiện ngày càng nhiều. Lưới được căng giữa hai cọc tre, kết hợp máy phát tiếng kêu và chim mồi. Khi nghe tiếng đồng loại, yến lập tức lao xuống và mắc kẹt. Hoạt động này thường diễn ra vào sáng sớm (5-7 giờ) khi chim rời tổ kiếm ăn và buổi chiều (15-17 giờ) lúc chúng trở về.

Tại Khánh Hoà, vấn nạn giăng lưới tàng hình để bẫy bắt chim hoang dã và chim yến xuất hiện nhiều ở các địa phương như: Tây Nha Trang, Bắc Nha Trang, Nam Nha Trang, xã Diên Khánh, xã Ninh Lộc…. Chim yến bị bắt nếu còn sống sẽ được bán phục vụ phóng sinh; nếu chết, chúng bị vặt lông, bán cho quán nhậu, chợ với giá 3.000 - 10.000 đồng/con, đây là một con số quá nhỏ so với giá trị thật của loài chim này.

Theo ghi nhận, mỗi ngày có hàng trăm con yến bị bẫy. Tại xã Diên Khánh, nơi có nhiều nhà yến trị giá hàng tỷ đồng, hình ảnh những tấm lưới giăng  giữa cánh đồng khiến người nuôi xót xa. Nhiều con không kịp về tổ và bị bắt ngay trước mắt.

Bà Nguyễn Thị Lan (một hộ nuôi yến tại xã Diên Khánh) chia sẻ: "Đầu tư xây nhà yến tốn cả tỷ đồng, chăm sóc, theo dõi từng đàn chim như con trong nhà. Vậy mà chỉ vài tấm lưới giăng ngoài đồng, mỗi ngày mất cả trăm con. Mất yến là mất nguồn sống, mất công sức nhiều năm trời. Chúng tôi mong chính quyền xử lý thật nghiêm để bảo vệ đàn yến và sinh kế của người dân”.

Tương tự, anh Nguyễn Hoàng Thông (người có hơn 10 năm nuôi yến tại Khánh Hoà) cho biết: "tôi cảm thấy đau lòng và rất bức xúc trước thực trạng săn bắt chim yến trái phép diễn ra ngày càng nghiêm trọng như hiện nay. Tôi khẩn thiết đề nghị các cơ quan chức năng quyết liệt ngăn chặn tình trạng này, đồng thời phải có biện pháp xử lý nghiêm để bảo vệ đàn yến".

Sự sụt giảm quần thể yến không chỉ là mất mát sinh thái mà còn là thiệt hại lớn về kinh tế. Yến sào bên cạnh việc là sản vật địa phương thì còn mang giá trị dinh dưỡng và thương mại lớn. Việc mất đi hàng nghìn cá thể mỗi năm đồng nghĩa giảm sản lượng, mất nguồn thu và ảnh hưởng uy tín thương hiệu Yến sào Khánh Hòa.

Nỗ lực cứu “báu vật” biển đảo

Theo thống kê, trung bình mỗi năm, Công ty Yến sào Khánh Hòa phát hiện hơn 73 vụ bắt bẫy chim yến, giải cứu hơn 2.500 con. Kết quả sau 7 năm triển khai thực hiện đã phát hiện 514 vụ, thu giữ tang vật gần 700 tấm lưới tàng hình cùng dụng cụ, với số lượng chim yến bẫy được tương đối lớn, đã giải cứu thả về tự nhiên gần 18.000 cá thể chim yến.

Tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã phát hiện 96 vụ việc bẫy bắt chim yến trái phép với tổng cộng 112 tấm lưới được thu giữ; gần 700 cá thể chim yến được giải cứu.

Trước tình trạng báo động trên, Đội chống săn bắt chim yến của Công ty Yến sào Khánh Hòa đã thường xuyên phối hợp chính quyền địa phương tăng cường tuần tra, gỡ bỏ lưới bẫy. Hoạt động diễn ra liên tục, không kể ngày đêm, mỗi khi có tin báo từ người dân. Tuy nhiên, công tác xử lý vẫn gặp khó do các đối tượng thường hoạt động lén lút, nhanh chóng di chuyển khi bị phát hiện.

Ông Lê Hữu Mỹ, Phó Phòng Quản lý Bảo vệ (Công ty Yến sào Khánh Hòa) cho biết: Khó khăn lớn nhất hiện nay là Đội chống săn bắt chim yến không có thẩm quyền thực thi các biện pháp mạnh để đủ sức răn đe các đối tượng săn bắt chim yến vi phạm pháp luật. Trong khi đó, đối tượng săn bắt theo kiểu tận diệt, di chuyển địa điểm liên tục. Nếu không ngăn chặn quyết liệt đàn yến sẽ tiếp tục suy giảm nhanh chóng từng ngày, gây thiệt hại lớn về kinh tế và môi trường sinh thái.

Chia sẻ về quá trình chăm sóc chim yến sau khi được giải cứu, ông Nguyễn Đức Lợi, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khoa học (Công ty Yến sào Khánh Hòa) thông tin: Sau khi được giải cứu, chim yến sẽ được kiểm tra, sơ cấp cứu (nếu bị thương) và phân loại để có chế độ chăm sóc phù hợp (theo ngày tuổi thể trạng, tình trạng chim...).

Khó khăn lớn nhất khi chăm sóc những chú chim yến được giải cứu đó là giai đoạn ban đầu khi tiếp nhận, chim đang ở trạng thái hoảng sợ nên rất khó để chăm sóc, cho ăn... và có những chú chim bị thương rất nặng, gãy cánh, gãy chân, hỏng móng,... do dính lưới thì sẽ rất khó để hồi phục. Việc chăm sóc chim đòi hỏi tỉ mỉ, kiên nhẫn và tình yêu thương từ mỗi cán bộ nhân viên chăm sóc, nuôi dưỡng chim cứu hộ.

"Khi sức khỏe của chim yến đã ổn định, công ty sẽ tiến hành thả chúng trở lại môi trường tự nhiên, giúp chim yến hòa nhập với đàn và góp phần duy trì quần thể yến ngoài tự nhiên. Quy trình này không chỉ thể hiện trách nhiệm với bảo tồn loài chim quý mà còn góp phần giữ gìn cân bằng sinh thái biển đảo", ông Nguyễn Đức Lợi thông tin.

Ông Lê Đức Tiến, Phó Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa cho biết: Công ty đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển bền vững quần thể đàn chim yến, cả trên đảo và trong nhà yến. Trong đó, đặc biệt chú trọng đến ba nhóm giải pháp chính: Bảo vệ môi trường sinh sống và sinh sản của chim yến; chống săn bắt trái phép và bảo vệ đàn chim yến; ứng dụng khoa học, công nghệ trong bảo tồn và phát triển đàn yến.

Trong thời gian tới, công ty sẽ đầu tư mạnh vào việc ứng dụng công nghệ giám sát bằng flycam, cảm biến nhiệt và trí tuệ nhân tạo (AI) để theo dõi hành vi chim yến và tình trạng an ninh tại các hang yến một cách tự động và chính xác hơn.

Đồng thời, tiếp tục xây dựng thêm các hang trú đông, cải tạo các hang yến hiện có, ứng dụng công nghệ sinh học để tạo ra môi trường sống lý tưởng, giúp chim yến sinh sản và phát triển tốt hơn.

Cùng với đó là tham mưu UBND tỉnh ban hành cơ chế chính sách đặc thù nhằm hỗ trợ công tác bảo vệ chim yến, xử lý nghiêm các hành vi săn bắt chim yến trái phép.

"Bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến không chỉ là trách nhiệm của Công ty Yến sào Khánh Hòa, mà còn là một phần trong sứ mệnh gìn giữ tài nguyên thiên nhiên quý giá, đặc hữu của tỉnh Khánh Hòa và đất nước Việt Nam. Chúng tôi cam kết tiếp tục nỗ lực hết mình vì mục tiêu cao cả này", ông Lê Đức Tiến nhấn mạnh.

Một số hình ảnh ghi nhận quá trình giải cứu chim yến bị mắc kẹt trong “lưới tàng hình”:

Kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 595/CĐ-TTg ngày 30/6/2023 về việc tăng cường triển khai các biện pháp ngăn chặn tình trạng săn bắt chim yến trái phép, Đội chống săn bắt chim yến của Công ty Yến sào Khánh Hoà đã phối hợp với Đội kiểm tra liên ngành tổ chức kiểm tra, xử lý thường xuyên trên địa bàn toàn tỉnh.

Trung bình mỗi năm, công ty phát hiện hơn 73 vụ bắt bẫy chim yến, giải cứu hơn 2.500 con. Kết quả sau 7 năm triển khai thực hiện đã phát hiện 514 vụ, thu giữ tang vật gần 700 tấm lưới tàng hình cùng dụng cụ, với số lượng chim yến bẫy được tương đối lớn, đã giải cứu thả về tự nhiên gần 18.000 cá thể chim yến.