Khắc hoạ bản sắc vùng miền trong thiết kế thương hiệu OCOP

Khi bao bì không chỉ là “vỏ bọc”

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) từ khi triển khai đã mở ra một hướng phát triển kinh tế nông thôn mới dựa trên nội lực và giá trị đặc trưng của từng địa phương. Không đơn thuần chỉ là phát triển sản phẩm nông nghiệp, OCOP đã và đang tạo ra những “đại sứ văn hóa vùng miền” thông qua từng mẫu mã, bao bì và thông điệp sản phẩm được xây dựng bài bản. Trong đó, việc khắc họa bản sắc địa phương ngay từ thiết kế bao bì không chỉ là câu chuyện sáng tạo mà còn là chiến lược dài hơi về xây dựng thương hiệu bền vững.

Tại Trà Vinh, thương hiệu tôm cá khô Tiến Hải của hộ kinh doanh Dương Tiến Hải là một ví dụ điển hình. Với cách tiếp cận mang đậm yếu tố bản địa, chị Dương Thị Mỹ Duyên, đại diện hộ kinh doanh chia sẻ: “Trong quá trình phát triển sản phẩm, chúng tôi rất chú trọng đến việc lồng ghép yếu tố bản sắc vùng miền vào cả thiết kế bao bì lẫn thông điệp thương hiệu. Ngay từ khâu thu mua nguyên liệu, chúng tôi đã chủ trương làm việc trực tiếp với ngư dân địa phương, không qua trung gian, để đảm bảo nguồn gốc rõ ràng, đồng thời góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho bà con vùng biển”.

Tinh thần “giữ hồn” cho sản vật địa phương còn thể hiện rõ nét ở thiết kế bao bì. Với quan điểm không coi bao bì chỉ là hình thức đóng gói, Tiến Hải đã đầu tư để mỗi sản phẩm mang đậm hơi thở miền biển Tây Nam Bộ, từ màu sắc, hình ảnh cho tới cách bố cục thông tin. 

“Chúng tôi cũng rất may mắn khi được các ban, ngành ở địa phương góp ý cụ thể, giúp hoàn thiện mẫu mã theo hướng vừa đạt tiêu chí thị trường, vừa giữ được hồn cốt địa phương. Bao bì của Tiến Hải không chỉ là ‘vỏ ngoài’ mà còn là một phần trong câu chuyện nhận diện thương hiệu, nơi người tiêu dùng có thể cảm nhận được sự chân thực, mộc mạc của vùng biển miền Tây qua từng gói khô cá, khô tôm”, chị Mỹ Duyên chia sẻ.

Không dừng lại ở thiết kế, câu chuyện về quê hương, nghề biển và những con người đang gìn giữ nghề cũng được doanh nghiệp tích cực đưa vào thông điệp thương hiệu. “Thông điệp chúng tôi xây dựng xoay quanh giá trị truyền thống, sự gắn bó với cộng đồng và niềm tự hào về đặc sản địa phương. Bởi với chúng tôi, mỗi sản phẩm khi đưa ra thị trường không chỉ để bán, mà còn là một cách kể chuyện về quê hương”, chị Duyên nhấn mạnh.

Tại miền Trung, Cà phê Khe Sanh (Quảng Trị) lại mang một câu chuyện khác, nhưng cùng một điểm chung: lấy văn hóa làm gốc. Hợp tác xã xây dựng chuỗi cà phê khép kín, liên kết với tám tổ nhóm sản xuất, trong đó tất cả thành viên đều là phụ nữ dân tộc thiểu số Vân Kiều. Đặc biệt, hình ảnh người con gái Pa Cô Vân Kiều trong trang phục truyền thống và không gian rừng núi được lựa chọn làm chủ đạo trên bao bì sản phẩm. Thiết kế không cầu kỳ, nhưng mang đến cảm giác chân thật, thể hiện rõ nét cội nguồn và niềm tự hào dân tộc.

Bà Nguyễn Thị Hằng, Giám đốc Hợp tác xã nông sản Khe Sanh cho biết: “Sản phẩm Khe Sanh Coffee được thiết kế mang đậm bản sắc của dân tộc Vân Kiều, với hình ảnh người con gái Pa Cô tại nơi sản xuất”. Đằng sau thiết kế bao bì ấy là câu chuyện về sự vươn lên của cộng đồng dân tộc, về những người phụ nữ Vân Kiều vừa gìn giữ bản sắc vừa làm chủ công nghệ chế biến nông sản chất lượng cao.

Chính nhờ cách làm bài bản này mà Cà phê Khe Sanh đã không chỉ dừng lại ở việc phục vụ thị trường trong nước, mà còn đang mở rộng xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc khắc họa bản sắc vùng miền một cách tinh tế sẽ mở rộng cánh cửa thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm.

Mỗi sản phẩm là một câu chuyện về quê hương

Tại vùng đất Tổ Phú Thọ, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống, thương hiệu Bánh chưng Ninh Hằng của hộ kinh doanh Nguyễn Văn Ninh đã lựa chọn cách kể chuyện riêng, thông qua hình ảnh đình cổ Hùng Lô và đôi bàn tay gói bánh để truyền tải bản sắc vào sản phẩm.

Chia sẻ về quá trình hình thành ý tưởng bao bì, chị Nguyễn Thị Lợi, đại diện hộ kinh doanh cho biết: “Trước khi lên ý tưởng bao bì và hộp đựng bánh chưng, mình đã nghĩ đến việc gắn liền sản phẩm với hình ảnh quê hương Hùng Lô và tỉnh Phú Thọ. Ví dụ như hình ảnh bàn tay gói bánh, thể hiện sự đoàn viên, Tết sum vầy, sự đầm ấm của gia đình mỗi dịp Tết đến. Ngoài ra, mình còn đưa hình ảnh đình cổ Hùng Lô - một biểu tượng gắn liền với lịch sử và văn hóa lâu đời của vùng đất Tổ”.

Việc lồng ghép hình ảnh di sản văn hóa như đình làng vốn là nơi sinh hoạt cộng đồng và thờ thành hoàng, không chỉ tăng tính nhận diện sản phẩm mà còn góp phần giáo dục văn hóa truyền thống đến thế hệ trẻ. Đồng thời, thông qua hình ảnh bàn tay gói bánh, Ninh Hằng còn gửi gắm cảm xúc gắn bó gia đình, một thông điệp dễ chạm tới trái tim người tiêu dùng trong và ngoài nước, nhất là vào dịp Tết cổ truyền.

Không chỉ riêng ba thương hiệu kể trên, ngày càng có nhiều sản phẩm OCOP từ các địa phương khác đang lựa chọn cách xây dựng hình ảnh dựa trên giá trị di sản, từ họa tiết gốm sứ Bát Tràng, hoa văn thổ cẩm Tây Bắc cho đến biểu tượng di tích lịch sử. Xu hướng này cho thấy một bước chuyển tích cực trong tư duy thiết kế: bao bì không chỉ cần đẹp, mà còn phải có hồn.

Đây cũng là lý do nhiều địa phương đã tích cực hỗ trợ doanh nghiệp OCOP trong khâu thiết kế bao bì. Tại nhiều tỉnh, các lớp tập huấn sáng tạo thương hiệu, tư vấn cải tiến bao bì theo hướng “thể hiện rõ nguồn gốc” đang được triển khai rộng rãi, giúp các chủ thể OCOP chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất chuyên nghiệp.

Tuy nhiên, để việc lồng ghép bản sắc vùng miền trở thành xu hướng chủ đạo chứ không chỉ là “mùa vụ”, vẫn cần sự kết hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nhà thiết kế, và các cơ quan quản lý. Đồng thời, cần tiếp tục cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế về nhãn mác, chỉ dẫn địa lý, và đảm bảo tính minh bạch trong thông tin truy xuất nguồn gốc.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, việc khẳng định thương hiệu qua bản sắc văn hóa không chỉ là lựa chọn, mà là con đường bền vững nhất để sản phẩm OCOP tiến xa, vươn ra ngoài biên giới, nhưng vẫn giữ vững cội rễ quê hương.

Từ câu chuyện của tôm cá khô Tiến Hải, cà phê Khe Sanh đến bánh chưng Ninh Hằng, có thể thấy rằng bản sắc địa phương khi được thể hiện tinh tế trong thiết kế bao bì và thông điệp sản phẩm, không chỉ giúp tăng giá trị thương hiệu mà còn góp phần gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống. OCOP vì thế không chỉ là chương trình kinh tế, mà còn là hành trình kể chuyện về từng miền đất, từng con người, bằng ngôn ngữ của hình ảnh, chất liệu và niềm tự hào quê hương.