Đồng hành cùng địa phương: Bộ Công Thương dẫn đầu cách làm mới

Với 34 cán bộ cấp Cục, Vụ xuống cơ sở, Bộ Công Thương tiên phong kết nối chính sách với thực tiễn, tháo gỡ vướng mắc cho chính quyền và doanh nghiệp địa phương.

Trong bối cảnh hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp ở nước ta bắt đầu vận hành, với những yêu cầu mới về phục vụ người dân và doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã cử 34 cán bộ lãnh đạo cấp Cục, Vụ trực tiếp xuống các địa phương, sát cánh cùng chính quyền cơ sở tháo gỡ những vướng mắc nảy sinh từ thực tiễn.

Cách làm này không chỉ thể hiện tinh thần chủ động hành động quyết liệt mà còn mở ra một hướng tiếp cận mới, nhận được sự đánh giá cao từ người dân, doanh nghiệp và dư luận xã hội. Để hiểu rõ hơn, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Văn Đáng, nhà nghiên cứu Quản trị công và chính sách, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, xung quanh vấn đề này!

Bổ sung năng lực vận hành chính quyền 2 cấp

- Sau hơn một tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ông nhận định thế nào về năng lực cung cấp dịch vụ công, giải quyết các thủ tục hành chính của chính quyền cơ sở? Đâu là những khó khăn, vướng mắc mới nảy sinh? Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có thể tạo ra đột phá gì cho phát triển kinh tế, thu hút đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một sự thay đổi có tính chiến lược ở nước ta, ảnh hưởng sâu rộng tới đời sống người dân, hoạt động của doanh nghiệp, và cả hoạt động của hệ thống chính trị ở địa phương. Cho đến hiện nay, chưa có cuộc khảo sát quy mô lớn, chính thức nào để đánh giá toàn diện hiệu lực, hiệu quả của mô hình nêu trên.

TS. Nguyễn Văn Đáng, nhà nghiên cứu Quản trị công và chính sách, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Ảnh: NVCC

TS. Nguyễn Văn Đáng, nhà nghiên cứu Quản trị công và chính sách, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Ảnh: NVCC

Sau hơn một tháng vận hành, những phản hồi về thực tế diễn biến tại các địa phương chủ yếu đến từ: Báo cáo của cán bộ, cơ quan địa phương gửi lên bộ, ngành, trung ương; quan sát và trải nghiệm thực tế của các nhà nghiên cứu khi công tác tại cơ sở; thông tin qua báo chí và các trang mạng xã hội. Dựa vào tổng hợp từ nhiều nguồn và trải nghiệm cá nhân tại một số địa phương, tôi có thể rút ra một số nhận định bước đầu.

Thứ nhất, hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt, cơ bản đáp ứng tốt nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, chưa thấy phát sinh vấn đề nghiêm trọng. Tôi thấy một số nơi có hiện tượng quá tải hồ sơ nhưng vẫn chủ động ứng biến, không để ách tắc nghiêm trọng.

Thứ hai, khó khăn ban đầu chủ yếu mang tính kỹ thuật và tổ chức. Một số biểu hiện bối rối trong những ngày đầu làm việc của cán bộ, công chức cấp xã ở một số nơi là có thể hiểu và đã được dự báo từ trước. Hạ tầng công nghệ, trang thiết bị ở một số địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa, chưa đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu công việc trong điều kiện mới cũng đã được quan tâm đầu tư, bổ sung ngay. Vấn đề nổi bật ở các tỉnh vừa sáp nhập là hiện tượng cán bộ, công chức bị xáo trộn về đời sống, chỗ ở và công tác hàng ngày. Đây là vấn đề đang được các địa phương tích cực tìm nhiều giải pháp khắc phục.

Thứ ba, chuyển biến rõ rệt về tâm thế và tác phong phục vụ của hệ thống chính quyền cơ sở. Điểm nổi bật, dễ thấy là một luồng “sinh khí mới” đã xuất hiện trong các bộ máy chính quyền cấp xã, phường. Những tác động từ một cuộc cải tổ lớn về tổ chức bộ máy khiến cán bộ, công chức ý thức hơn về kỳ vọng của xã hội, từ đó thể hiện thái độ nghiêm túc, chuyên nghiệp, không gian làm việc sạch sẽ, trang trọng. Người dân nhìn chung ủng hộ nỗ lực đổi mới của chính quyền, đánh giá cao tinh thần phục vụ và sự linh hoạt hơn của chính quyền cơ sở.

Thứ tư, giám sát, hỗ trợ chặt chẽ từ Trung ương. Định kỳ, không chỉ các Bộ/Ngành mà cả Chính phủ cũng đều tổ chức họp giao ban để lắng nghe các địa phương báo cáo, kịp thời xử lý vấn đề phát sinh. Các bộ, ngành cũng đã cử các đoàn công tác hỗ trợ các địa phương vận hành mô hình chính quyền mới. Các cơ quan báo chí cũng thường xuyên bám sát thực tế vận hành của hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp, với nhiều bài phản ánh, thông tin kịp thời.

Về khả năng tạo đột phá cho phát triển kinh tế - xã hội và thu hút đầu tư, tôi cho rằng, kỳ vọng lớn nhất như đã nêu ra trong Nghị quyết 18-NQ/TW năm 2017, và các Kết luận gần đây của Bộ Chính trị, Ban bí thư là tinh gọn bộ máy, tái cấu trúc địa giới hành chính để tạo ra không gian phát triển mới cả về quy mô dân số, địa bàn, điều kiện hạ tầng và bộ máy tổ chức. Tuy nhiên, do thời gian vận hành mới hơn một tháng cho nên chúng ta chưa đủ cơ sở để nhận định về tác động trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế - xã hội hay thu hút đầu tư.

Hiện mới có thể nói, mô hình chính quyền 2 cấp đã tạo điều kiện cần để phát triển, thông qua nâng cao hiệu quả quản trị, hiện đại hóa dịch vụ công và thay đổi mạnh mẽ về thái độ phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Bước tiếp theo là kiến tạo những điều kiện đủ bằng các chính sách, kế hoạch phát triển cụ thể, khai thác tối đa tiềm năng của từng địa phương.

- Bộ Công Thương vừa cử công chức lãnh đạo, quản lý cấp Cục, Vụ đi công tác tại 34 tỉnh, thành để triển khai nhiệm vụ sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực ngành Công Thương. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa và tính đột phá của động thái này?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Tôi cho rằng, đây là một động thái rất cần thiết và kịp thời, đặc biệt trong giai đoạn “giao thời” từ nay đến hết năm 2025. Đây là khoảng thời gian có thể nảy sinh nhiều vấn đề bởi hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp cần một quá trình hoàn thiện và ổn định. Tôi được biết, không chỉ Bộ Công Thương, các Bộ khác cũng đã triển khai việc cử cán bộ trực tiếp xuống cơ sở. Ngay tại nhiều tỉnh, UBND tỉnh cũng chủ động lựa chọn, điều động cán bộ về xã, phường. Việc cử cán bộ từ các bộ, ngành về hỗ trợ địa phương mang lại nhiều lợi ích thiết thực, như:

Hỗ trợ trực tiếp, giải quyết vấn đề tại chỗ: Cán bộ từ bộ, ngành là những người trực tiếp tham mưu, xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản pháp luật, quy trình, thủ tục. Khi họ có mặt tại địa phương, nếu phát sinh vướng mắc, chính quyền cơ sở có thể tham vấn và tìm giải pháp ngay, thay vì phải chờ đợi trao đổi qua nhiều cấp.

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một bước đi có tính cải cách rất rõ rệt, không chỉ ở tầm thể chế mà còn trong tổ chức thực thi. Ảnh: Nam Nguyễn

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một bước đi có tính cải cách rất rõ rệt, không chỉ ở tầm thể chế mà còn trong tổ chức thực thi. Ảnh: Nam Nguyễn

Nâng cao hiệu quả quản trị và năng lực vận hành: Cán bộ được cử từ Trung ương về địa phương thường nắm chắc kiến thức chuyên môn, am hiểu sâu về quy định và cách thức vận hành hệ thống chính quyền 2 cấp, cũng như các thủ tục hành chính đặc thù của ngành/lĩnh vực phụ trách. Điều này đặc biệt hữu ích cho những địa phương vùng sâu, vùng xa.

Tăng cường thực tiễn và phản hồi chính sách cho trung ương: Khi trực tiếp trải nghiệm với môi trường làm việc ở cơ sở, cán bộ từ các bộ, ngành sẽ quan sát, ghi nhận vấn đề từ góc nhìn quản lý nhà nước, toàn diện và chuyên sâu hơn so với phản ánh đơn lẻ. Những ghi nhận này sẽ là dữ liệu quý để hoàn thiện chính sách, điều chỉnh quy định cho sát thực tế.

Có thể nói, việc cử các đoàn công tác của Bộ Công Thương mang lại lợi ích hai chiều là địa phương có thể được hỗ trợ kịp thời, Trung ương có thể trực tiếp nắm bắt thực tiễn. Tôi tin rằng sau Bộ Công Thương sẽ có thêm các bộ, ngành khác áp dụng cách làm này, đặc biệt ở những lĩnh vực có thủ tục phức tạp và yêu cầu tính chính xác, thống nhất cao.

Bộ Công Thương kết nối chính sách và thực tiễn

- Theo ông, cách làm đang được Bộ Công Thương thực hiện có thể trở thành mô hình tham chiếu để các bộ, ngành khác áp dụng hay không? Những điều kiện nào cần thiết để cách làm này từ giải pháp tình thế trở thành cơ chế thường xuyên, ổn định, bền vững?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Bộ Công Thương đã thực hiện những bước đi kịp thời, chủ động và thể hiện tinh thần cầu thị của lãnh đạo Bộ, đặc biệt trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vẫn đang trong giai đoạn “giao thời”. Theo tôi, phạm vi quản lý của Bộ Công Thương rất rộng, bao trùm nhiều lĩnh vực gắn trực tiếp với đời sống kinh tế - xã hội như: Sản xuất, thương mại, xuất nhập khẩu, năng lượng, hạ tầng công nghiệp… Đây đều là những lĩnh vực quản lý có tác động nhanh và sâu rộng đến hoạt động của doanh nghiệp, người dân và ngân sách địa phương.

Việc chủ động và sớm cử cán bộ xuống các địa phương cho thấy Bộ Công Thương đã thực sự đồng hành cùng các địa phương, không chỉ để hỗ trợ xử lý vướng mắc mà còn trực tiếp tham gia đảm bảo vận hành trơn tru hệ thống chính quyền 2 cấp trong phạm vi ngành. Theo tôi, để cách làm này có thể trở thành mô hình tham chiếu cho các bộ, ngành khác, cần quan tâm ít nhất 4 điều kiện:

Xác định đúng địa phương cần hỗ trợ: Lựa chọn địa phương nào để cử cán bộ về hỗ trợ cần dựa trên thực trạng năng lực vận hành, mức độ phát sinh vấn đề và tầm quan trọng của lĩnh vực công thương tại địa bàn đó.

Khoanh đúng nhóm lĩnh vực trọng yếu: Mỗi địa phương có những đặc thù riêng, nơi cần hỗ trợ về xuất nhập khẩu, nơi cần tập trung vào sản xuất, kinh doanh, nơi lại vướng ở hạ tầng công nghiệp hoặc khai thác khoáng sản. Để phát huy tối đa tác dụng của các đoàn công tác từ Bộ cử về, cần phải nhận thức rõ ràng địa phương đang cần hỗ trợ những vấn đề gì.

Ngành Công Thương phân cấp tới 52% nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại cho cấp tỉnh và cấp xã. Ảnh: Nam Nguyễn

Ngành Công Thương phân cấp tới 52% nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại cho cấp tỉnh và cấp xã. Ảnh: Nam Nguyễn

Chọn nhân sự chất lượng cao: Cán bộ được cử đi phải là người có kiến thức chuyên môn sâu, thành thạo nghiệp vụ, am hiểu quy trình quản lý nhà nước và có khả năng tác nghiệp ngay tại cơ sở. Quan trọng hơn, họ phải biết phát hiện vấn đề và khái quát các vấn đề để báo cáo lên lãnh đạo Bộ, thậm chí báo cáo trực tiếp cho Chính phủ.

Giám sát và báo cáo định kỳ: Sau khi cử cán bộ đi các địa phương, lãnh đạo Bộ cần chỉ đạo báo cáo thường xuyên, tối thiểu hàng tuần hoặc hai tuần/lần. Ngay cả khi chưa phát hiện vấn đề lớn thì vẫn cần phải có báo cáo để lãnh đạo Bộ nắm chắc tình hình và sẵn sàng xử lý khi phát sinh.

- Ông nhận định thế nào về nhu cầu phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương để bảo đảm thành công của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp? Theo ông, các bộ, ngành cần coi trọng những vấn đề gì để thực sự đồng hành cùng các địa phương trong giai đoạn chuyển đổi?

TS. Nguyễn Văn Đáng: Quản trị địa phương là một cấu trúc gắn kết, đối diện với nhiều vấn đề cho nên tất yếu đòi hỏi sự phối hợp liên bộ, liên ngành. Theo tôi, các bộ, ngành cần chủ động theo dõi sát diễn biến tại địa phương trong lĩnh vực phụ trách, không chờ địa phương báo cáo mới xử lý. Việc cử các đoàn công tác về các địa phương là giải pháp rất hữu ích, để vừa hỗ trợ trực tiếp, vừa lắng nghe, phát hiện vấn đề và đề xuất giải pháp.

Đặc biệt, cần thực hiện nhiều hình thức tương tác giữa các Bộ, Ngành để tăng cường khả năng phối hợp liên ngành trước những vấn đề liên thông, phức tạp, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm” hoặc chỉ báo cáo thành tích riêng. Hiện tại, hơn 1.000 chức năng, nhiệm vụ từng thuộc cấp huyện, cấp tỉnh đã chuyển xuống cấp xã, phường. Nếu để chính quyền cơ sở tự xoay xở trong giai đoạn đầu, rất có thể sẽ xảy ra tình trạng lúng túng, chồng chéo.

Tôi cho rằng từ nay đến hết năm 2025, để đồng hành cùng các địa phương, các bộ, ngành cần xác định tinh thần là vừa làm vừa điều chỉnh, xử lý nhanh các vướng mắc phát sinh để tiết kiệm nguồn lực cho cả hệ thống. Nhờ đó, các Bộ/Ngành sẽ góp phần tăng tốc quá trình ổn định của hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên phạm vi cả nước.

Xin cảm ơn ông!

Trước khi các cán bộ được cử về hỗ trợ địa phương triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, ngày 31/7, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các Cục, Vụ trực thuộc Bộ. Tại cuộc họp, Bộ trưởng nhấn mạnh một số nhiệm vụ quan trọng cần tập trung thực hiện.

Cụ thể, các cán bộ lãnh đạo cấp Cục, Vụ khi về địa phương phải nắm bắt thực tế tình hình, đánh giá khả năng thực thi nhiệm vụ theo phân cấp của cán bộ cấp tỉnh, cấp xã trong lĩnh vực quản lý nhà nước về ngành Công Thương.

Đồng thời, thông qua việc nắm bắt, đánh giá, cần tham gia góp ý và đề xuất đối với cơ sở từ lãnh đạo Sở Công Thương, lãnh đạo tỉnh về việc sắp xếp, bố trí nhân sự làm công tác chuyên môn quản lý nhà nước trong lĩnh vực Công Thương sao cho phù hợp. Đặc biệt, các cán bộ phải hướng dẫn, giúp đỡ cán bộ cấp tỉnh, cấp xã trong lĩnh vực Công Thương về nghiệp vụ.

Thanh Bình
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bình luận