Đồng bào dân tộc miền núi Lai Châu chuyển mình làm kinh tế hàng hóa

Trên mảnh đất vùng cao Lai Châu, các mô hình kinh tế gắn với phát triển sản xuất nông sản hàng hóa đang dần hình thành, tạo nên những gam màu tươi sáng cho bức tranh kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Từ những vườn bí xanh, những trang trại nho trong nhà màng đến các khu vực trồng quế, nuôi gà thả đồi, tất cả đều đang vận động nhịp nhàng, mở ra những hướng đi bền vững, ổn định.

Đa dạng mô hình liên kết gắn với tiêu thụ sản phẩm

Tại huyện Nậm Nhùn (Lai Châu), vùng đất vốn còn nhiều khó khăn, nay đã dần khởi sắc nhờ các mô hình kinh tế hiệu quả ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Người dân xã Nậm Manh, nơi sinh sống của đồng bào Mông và Khơ Mú, đã chuyển mình mạnh mẽ nhờ mô hình liên kết trồng bí xanh hàng hóa gắn với tiêu thụ sản phẩm. Bắt đầu từ năm 2024, xã Nậm Manh phối hợp với Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện triển khai mô hình trên diện tích 5ha với 12 hộ tham gia. Không còn cảnh mỗi hộ tự trồng, tự bán, các hộ giờ đây được tập huấn kỹ thuật, thống nhất lịch thời vụ, sử dụng giống và vật tư đồng bộ, đặc biệt là có hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp thu mua.

“Trước đây, tôi chỉ trồng lúa, ngô một vụ, thu nhập không ổn định. Từ khi tham gia mô hình trồng bí xanh, được hỗ trợ kỹ thuật, giống, sản phẩm lại có nơi tiêu thụ nên yên tâm sản xuất. Năm ngoái gia đình thu về gần 40 triệu đồng tiền bán bí, đời sống được cải thiện rõ rệt”, chị La Thị Duyên người dân xã Nậm Manh chia sẻ.

Không chỉ có bí xanh, ở xã Trung Chải, mô hình chăn nuôi lợn bản địa theo hình thức nhóm hộ cũng đang phát huy hiệu quả. Với sự vào cuộc của Hội Nông dân xã, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp và Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện, người dân được hỗ trợ kỹ thuật chăn nuôi. Đồng thời kết nối tiêu thụ ổn định với các thương lái trong và ngoài huyện. Có kinh nghiệm chăn nuôi sẵn, cộng thêm đầu ra ổn định, bà con yên tâm tái đàn, mạnh dạn đầu tư mở rộng quy mô.

Cũng tại huyện Nậm Nhùn, các xã Mường Mô, Nậm Chà, cây quế trở thành cây trồng chủ lực mới. Mô hình liên kết trồng và thu mua sản phẩm từ quế không chỉ tận dụng được lợi thế đất đai mà còn phù hợp với tập quán canh tác truyền thống. Doanh nghiệp, hợp tác xã cam kết bao tiêu sản phẩm, người dân yên tâm đầu tư, chăm sóc. Ngoài ra, tại xã Lê Lợi, các mô hình nuôi gà thả đồi, trồng dứa, cây mắc-ca cũng mang lại hiệu quả tích cực. Bà con được cấp con giống, hỗ trợ tiêm phòng, hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi, đặc biệt là được doanh nghiệp thu mua tại chỗ, giúp giá bán ổn định, tránh tình trạng bị ép giá.

Cách Nậm Nhùn không xa, ở huyện Than Uyên, xã Hua Nà cũng là điểm sáng với những mô hình sản xuất nông sản hàng hóa gắn với tiêu thụ sản phẩm. Dù diện tích tự nhiên khiêm tốn, với hơn 2.200ha và chỉ gần 160ha đất sản xuất nông nghiệp, nhưng nhờ đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa, cộng với sự chăm chỉ của người dân và định hướng quyết liệt từ cấp ủy, chính quyền, Hua Nà đã dần hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn với các loại nông sản có giá trị kinh tế cao như gạo, nho, ổi, chè.

Bà Lê Thị Hạnh - Bí thư Đảng ủy xã Hua Nà chia sẻ, hiện xã duy trì vùng sản xuất lúa hàng hóa tập trung 125ha/năm, trong đó có 80ha lúa đặc sản séng cù, 13,6ha sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Vùng nguyên liệu chè gần 27ha, mỗi năm thu về hơn 480 tấn chè búp tươi. Diện tích cây ăn quả hơn 28ha, chủ yếu là ổi Đài Loan. Đặc biệt, Hua Nà là xã đầu tiên triển khai mô hình nông nghiệp công nghệ cao với nhà màng trồng nho trên diện tích hơn 1ha. Hiện xã có 3 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao gồm ổi Hua Nà, nho hạ đen, nho mẫu đơn và gạo séng cù Than Uyên.

Những ngày này, về Hua Nà, không khí lao động sản xuất nhộn nhịp, gặt hái những mùa vàng bội thu. Những thửa ruộng lúa séng cù óng vàng, những chùm nho mẫu đơn, nho hạ đen căng tròn trong nhà màng hứa hẹn những vụ mùa ngọt lành. Anh Lò Văn Ninh, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Hua Nà hồ hởi chia sẻ, hiện hợp tác xã đang trồng hơn 8.000m2 nho trong nhà màng, năm nay nho cho chùm to, đẹp hơn mọi năm, dù chưa thu hoạch nhưng khách hàng đã đặt hàng trước.

Điểm tựa chính sách, đòn bẩy chuyển đổi tư duy

Sự thành công bước đầu của các mô hình liên kết kinh tế tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Lai Châu không thể tách rời khỏi sự hỗ trợ của các chính sách từ trung ương, tỉnh, huyện và xã. Việc lồng ghép hiệu quả các Chương trình mục tiêu quốc gia như: Xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã giúp người dân tiếp cận giống cây trồng, vật nuôi mới; được hỗ trợ hạ tầng, máy móc, tập huấn kỹ thuật và kết nối thị trường tiêu thụ.

Bà Lê Thị Hạnh cho biết, cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể xã đã tập trung tuyên truyền, vận động nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, chuyển từ canh tác truyền thống sang sản xuất hàng hóa gắn với chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, xã hỗ trợ chuyển giao khoa học kỹ thuật từ khâu làm đất, chăm sóc, phòng bệnh, thu hoạch đến kết nối thị trường đầu ra. Các chính sách hỗ trợ kịp thời cũng trở thành động lực giúp bà con yên tâm đầu tư sản xuất.

Theo lãnh đạo xã Hua Nà, từ năm 2022 đến nay, xã đã hỗ trợ xây dựng nhà màng, nhà lưới cho một hộ dân và hợp tác xã với tổng kinh phí gần 920 triệu đồng; hỗ trợ các sản phẩm OCOP trị giá 120 triệu đồng; cấp phát 135 thùng ong cho 5 hộ và hỗ trợ 31 hộ trồng cỏ chăn nuôi đại gia súc. Nhờ vậy, các mô hình kinh tế phát triển tốt, mang lại nguồn thu nhập cao. Đến hết năm 2024, thu nhập bình quân của xã đạt 47,5 triệu đồng/người/năm, vượt chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã đề ra.

Ông Nguyễn Đức Hiền, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Nậm Nhùn chia sẻ, chìa khóa của sự phát triển là dựa trên nền tảng liên kết bền vững gắn với thị trường. Huyện luôn chú trọng lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, tập quán sản xuất địa phương, có khả năng nhân rộng và huy động được nhiều hộ dân tham gia. Đặc biệt, “vai trò cầu nối của các tổ chức đoàn thể, hợp tác xã trong việc tổ chức sản xuất và kết nối thị trường là yếu tố then chốt giúp các mô hình liên kết ngày càng hiệu quả”, ông Hiền nhấn mạnh.

Đáng ghi nhận hơn cả chính là sự thay đổi trong tư duy sản xuất của người dân. Từ chỗ sản xuất manh mún, tự cung tự cấp, chưa chú trọng chất lượng, nay bà con đã quen với việc lựa chọn giống tốt, tuân thủ quy trình kỹ thuật, ghi chép sổ sách, đảm bảo an toàn thực phẩm và sản xuất theo nhu cầu thị trường. Nhiều hộ còn biết liên kết thành nhóm, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công, phát triển mô hình kinh tế liên kết tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số Nậm Nhùn vẫn còn những thách thức không nhỏ như hạ tầng giao thông khó khăn, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, trình độ quản lý, tổ chức sản xuất của người dân còn hạn chế, thiếu vốn đầu tư mở rộng sản xuất. Thời gian tới, huyện sẽ tiếp tục rà soát tiềm năng, lợi thế từng xã, bản để lựa chọn sản phẩm chủ lực phù hợp, khuyến khích thành lập thêm hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp nhỏ làm đầu tàu dẫn dắt mô hình liên kết. Song song đó là đẩy mạnh ứng dụng khoa học, kỹ thuật, chuyển đổi số trong nông nghiệp, từng bước xây dựng thương hiệu sản phẩm vùng cao, nâng cao giá trị gia tăng và thu nhập cho người dân.