Công nghiệp hỗ trợ: 'Gieo' một linh kiện, 'gặt' chuỗi giá trị

Ba thập kỷ bền bỉ với công nghiệp hỗ trợ

30 năm trước, cái tên Toyota lần đầu hiện diện tại Việt Nam khi nền công nghiệp ô tô còn chập chững bước vào giai đoạn đầu hình thành. 30 năm sau, doanh nghiệp Nhật Bản này không chỉ là một biểu tượng của ngành ô tô, mà còn là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển nội địa hóa và công nghiệp hỗ trợ mà Việt Nam theo đuổi.

Ngày 7/8, tại nhà máy ở phường Phúc Yên, tỉnh Phú Thọ, Công ty Ô tô Toyota Việt Nam (TMV) tổ chức sự kiện đặc biệt mang tên “Toyota Việt Nam - Hành trình 30 năm phát triển nội địa hóa và công nghiệp hỗ trợ”. Sự kiện không chỉ là dịp nhìn lại những nỗ lực đáng kể mà Toyota đã thực hiện để đóng góp cho ngành ô tô trong nước, mà còn là cột mốc khẳng định cam kết tiếp tục đầu tư, đồng hành cùng chiến lược phát triển bền vững của Chính phủ Việt Nam.

Trong bài phát biểu khai mạc, ông Nakano Keita, Tổng giám đốc Toyota Việt Nam đã nhấn mạnh tầm nhìn dài hạn mà công ty đặt ra là không đơn thuần mở rộng sản xuất, mà còn góp phần nâng cao năng lực doanh nghiệp Việt, chuyển giao công nghệ và thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng nội địa.

“Chúng tôi tin rằng, thúc đẩy sản xuất trong nước và nâng cao năng lực doanh nghiệp Việt sẽ góp phầnvào tăng trưởng kinh tế bền vững, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”, ông Keita khẳng định.

Từ chỗ chỉ là một doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam để sản xuất và phân phối xe, Toyota đã dần tạo dựng một hệ sinh thái sản xuất, cung ứng và chuyển giao có tính lan tỏa cao. Đến nay, Toyota Việt Nam có 61 nhà cung cấp, trong đó 13 nhà cung cấp nội địa, với hơn 1.000 linh kiện đã được nội địa hóa và xuất khẩu tới hơn 10 quốc gia. Tổng doanh thu xuất khẩu đạt gần 1 tỷ USD là con số cho thấy sự vươn xa từ nội địa ra toàn cầu của một doanh nghiệp đã biết “đồng hành” thay vì chỉ “tham gia”.

Điều đặc biệt là Toyota không đi một mình trong hành trình này. Các chương trình hợp tác với Bộ Công Thương, các tổ chức hiệp hội, doanh nghiệp trong nước đã trở thành phần thiết yếu trong chiến lược nội địa hóa của công ty. Tính đến hết năm 2024, đã có 29 doanh nghiệp Việt Nam được hỗ trợ nâng cao năng lực, phần lớn đạt chuẩn 5S cấp độ 3, một tiêu chuẩn về quản lý chất lượng được Toyota áp dụng nghiêm ngặt trên toàn cầu.

Sự phát triển nội địa hóa không chỉ là việc đạt được các chỉ số kinh tế cụ thể. Đó còn là sự dịch chuyển trong cách nhìn của doanh nghiệp FDI từ “mua của Việt Nam vì bắt buộc” sang “hợp tác cùng Việt Nam vì chiến lược”. Và Toyota, trong 30 năm, đã trở thành hình mẫu cho cách thức mà một doanh nghiệp ngoại có thể cùng địa phương tạo ra giá trị chung.

Tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu

Tại sự kiện, ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương đã ví von con số 30 năm của Toyota Việt Nam với câu thành ngữ “tam thập nhi lập”, như một lời khẳng định Toyota không chỉ đã trưởng thành ở thị trường Việt Nam, mà còn đang định hình chiến lược bền vững rõ ràng.

“Toyota đã hiểu về thị trường Việt Nam, tâm lý con người Việt Nam cũng như những mong muốn của người Việt. Toyota luôn là một trong những lựa chọn hàng đầu khi người dân quyết định mua ô tô”, ông Quân chia sẻ.

Tuy nhiên, đi cùng lời khen là hàng loạt kỳ vọng và cảnh báo về những thay đổi tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, chuyển đổi số và đặc biệt là chính sách thuế quan mới từ nhiều thị trường. Nếu xe từ những thị trường này được nhập về Việt Nam với thuế suất 0%, lợi thế của các dòng xe lắp ráp trong nước, như Toyota, sẽ đối diện áp lực cạnh tranh khốc liệt. Vì thế, theo ông Quân, Toyota cần có chính sách mới để giữ vững thị phần và niềm tin của người tiêu dùng Việt.

Một trong những nội dung được Cục Công nghiệp kỳ vọng Toyota đẩy mạnh là gia tăng tỷ lệ nội địa hóa. Dù đã đạt được nhiều thành tích, nhưng tỷ lệ này vẫn còn thấp hơn mục tiêu của Chính phủ Việt Nam. Cụ thể, Toyota Innova hiện mới đạt khoảng 37%, còn Vios khoảng 33 - 34%, trong khi mục tiêu của Chính phủ trong năm 2025 là 40%.

Ngoài ra, Toyota được kỳ vọng đầu tư mạnh mẽ hơn vào nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đặc biệt là phát triển nguồn nhân lực. Với hơn 30 trường đại học và cao đẳng thuộc hệ thống của Bộ Công Thương trong đó có nhiều trường đào tạo nhân lực ngành ô tô, ông Quân đề nghị Toyota mở rộng chương trình hợp tác đào tạo như chương trình T-TEP, không chỉ ở các trường gần nhà máy mà còn tới các địa phương khác. Đây là bước đi cần thiết để vừa tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa gia tăng gắn kết với cộng đồng địa phương, điều kiện quan trọng để phát triển bền vững.

Đặc biệt, lãnh đạo Cục Công nghiệp đã đưa ra một góc nhìn so sánh mang tính gợi mở, năm 2014, Samsung Việt Nam có khoảng 25 doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, nhưng đến nay đã đạt tới con số hơn 300. Trong khi đó, Toyota Việt Nam đã kết nối được gần 100 doanh nghiệp, nhưng mới chỉ có một doanh nghiệp thực sự tham gia chuỗi cung ứng cấp 1.

Tuy nhiên, so sánh này không nhằm để tạo áp lực, mà để mở ra sự kỳ vọng về việc tăng tốc phát triển chuỗi cung ứng, mở rộng hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ… là điều hoàn toàn có thể nếu có chiến lược phù hợp.

Điểm đáng ghi nhận là, dù còn khoảng cách với mục tiêu, nhưng Toyota Việt Nam không né tránh các yêu cầu đặt ra. Những con số, những nhận định tại sự kiện được đưa ra một cách minh bạch và chính sự minh bạch đó là tiền đề để doanh nghiệp và các cơ quan quản lý cùng ngồi lại, cùng tháo gỡ, cùng tiến xa.

Sự kiện cũng ghi nhận việc Toyota tiếp tục khởi động “Chương trình hỗ trợ, tư vấn cải tiến doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ”, đây là năm thứ 6 liên tiếp phối hợp cùng Bộ Công Thương, minh chứng cho cam kết lâu dài của Toyota không chỉ với chính sách nội địa hóa, mà còn với chiến lược nâng tầm doanh nghiệp Việt để có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.