Cảnh báo sớm phòng vệ thương mại: Triển khai đồng bộ, hiệu quả

Chủ động ứng phó trước các nguy cơ từ thị trường nước ngoài

Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tiếp tục đạt những bước tiến đáng kể, thể hiện qua việc gia tăng về tổng giá trị xuất khẩu và mở rộng sang các thị trường tiềm năng mới.  

Tuy nhiên, xu hướng bảo hộ thương mại, điển hình là các quốc gia tăng cường áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đang đặt ra nhiều thách thức cho các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam.

Thống kê của Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương trong 5 tháng đầu năm 2025, hàng hoá xuất khẩu Việt Nam đã đối mặt với 9 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại mới được khởi xướng từ 8 thị trường khác nhau. Trong đó, 7 vụ là điều tra chống bán phá giá và 2 vụ là điều tra tự vệ.

Đồng thời, Cục Phòng vệ thương mại cũng đang xử lý 33 vụ việc khác phát sinh từ năm 2024 và nhiều vụ rà soát thuế phòng vệ thương mại. Ngoài ra, một số mặt hàng xuất khẩu đã bị nộp hồ sơ đề nghị điều tra nhưng chưa được chính thức khởi xướng. 

Theo Cục Phòng vệ thương mại, hiện các mặt hàng bị điều tra rất đa dạng, từ những sản phẩm truyền thống như thép, xi măng, sợi đến những sản phẩm ít hoặc chưa từng bị điều tra như giấy gợn sóng, vỏ viên nhộng cứng, sơ mi rơ móc...

Về phía quốc gia điều tra, Cục Phòng vệ thương mại cho biết, có sự tham gia ngày càng nhiều của các quốc gia đang phát triển và những thị trường mới như Nam Phi, Ai Cập, Brazil những nơi trước đây ít khi điều tra phòng vệ thương mại với Việt Nam.

Bên cạnh đó, xu hướng điều tra không chỉ tăng về số lượng mà còn yêu cầu ngày càng phức tạp hơn. Nhiều quốc gia như Canada đã đưa vấn đề kinh tế thị trường vào các cuộc điều tra.

Đặc biệt, một số quốc gia khác như Mexico và Brazil cũng bắt đầu áp dụng phương pháp sử dụng giá trị thay thế từ nước thứ ba để tính biên độ chống bán phá giá. Điều này khiến mức thuế áp dụng cho hàng hóa của Việt Nam thường cao hơn thực tế và không phản ánh đúng hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Trước sự gia tăng của các biện pháp phòng vệ thương mại, trao đổi với Báo Công Thương, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, công tác cảnh báo sớm trong lĩnh vực phòng vệ thương mại đã được triển khai một cách đồng bộ và hiệu quả bởi Cục Phòng vệ thương mại nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và ngành hàng chủ động ứng phó trước các nguy cơ bị điều tra từ phía nước ngoài.

Cụ thể, hệ thống cảnh báo sớm đã được thiết lập và vận hành để theo dõi, thu thập, phân tích dữ liệu liên quan đến các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Hiện, hệ thống này tập trung vào việc phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả dữ liệu xuất khẩu và thông tin từ hơn 60 thương vụ Việt Nam tại các thị trường quốc tế lớn. Các thông tin này giúp nhận diện sớm các dấu hiệu xung đột thương mại hoặc nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp hay tự vệ

"Hệ thống đang theo dõi sát sao hàng trăm mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường trọng điểm như Hoa Kỳ, EU, Canada, Ấn Độ, Úc và một số quốc gia Đông Nam Á. Qua quá trình phân tích, gần 300 mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ cao đã được xác định và đưa vào danh sách cảnh báo" - ông Chu Thắng Trung cho hay.

Bên cạnh đó, định kỳ, Cục Phòng vệ thương mại công bố danh sách các mặt hàng có rủi ro cao để thông tin kịp thời đến các cơ quan chức năng, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp. Ngoài ra, công tác cảnh báo sớm còn cung cấp thông tin về thị trường, đánh giá mức độ rủi ro trong từng giai đoạn cụ thể, đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp các biện pháp cần thiết để ứng phó.

Bộ Công Thương cũng tích cực phối hợp với các doanh nghiệp để giải thích quy trình điều tra của nước ngoài, hỗ trợ họ chuẩn bị tài liệu và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của cơ quan điều tra quốc tế

“Nhờ những nỗ lực này, các doanh nghiệp Việt Nam đã có sự chuẩn bị tốt hơn trong việc điều chỉnh chiến lược kinh doanh, sản xuất nhằm giảm thiểu rủi ro và bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Công tác cảnh báo sớm không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tăng cường khả năng đối phó của doanh nghiệp trước các thách thức thương mại quốc tế ngày càng phức tạp” – ông Chu Thắng Trung đánh giá.

Đẩy mạnh loạt giải pháp nâng cao khả năng cảnh báo sớm

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại là công cụ quan trọng để bảo vệ ngành sản xuất nội địa trước sự cạnh tranh không lành mạnh từ hàng hóa nhập khẩu.

Theo ông Chu Thắng Trung, đây là xu hướng chung của nhiều quốc gia thành viên WTO nhằm ngăn chặn các hành vi bán phá giá, trợ cấp không công bằng hoặc nhập khẩu vượt mức gây tổn hại đến sản xuất trong nước.

Vì vậy, thời gian tới, để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam ứng phó hiệu quả với các vụ việc phòng vệ thương mại và nâng cao khả năng cảnh báo sớm, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tập trung triển khai một số giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, tăng cường tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo chuyên sâu nhằm nâng cao nhận thức và năng lực phòng vệ thương mại cho cộng đồng doanh nghiệp. Các chương trình này sẽ được thiết kế phù hợp với từng ngành hàng, từng địa phương để đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả.

Thứ hai, tiếp tục duy trì và phát triển hệ thống cảnh báo sớm thông qua việc thu thập, phân tích dữ liệu xuất khẩu và các thông tin liên quan đến các biện pháp phòng vệ thương mại từ các thị trường quốc tế. Danh sách các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra sẽ được cập nhật thường xuyên để doanh nghiệp có thể chủ động điều chỉnh chiến lược sản xuất và xuất khẩu.

Thứ ba, phối hợp chặt chẽ với các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp để cung cấp thông tin chi tiết về các quy định, nguyên tắc và quy trình điều tra phòng vệ thương mại. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp chuẩn bị tài liệu, bằng chứng cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi trong các vụ việc điều tra.

Thứ tư, theo dõi sát sao hoạt động điều tra của các cơ quan phòng vệ thương mại nước ngoài để đảm bảo tuân thủ đúng các cam kết quốc tế và quy định pháp luật. Trong đó, Cục Phòng vệ thương mại sẽ chủ động trao đổi, can thiệp khi phát hiện bất kỳ điểm bất hợp lý nào gây bất lợi cho doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ năm, đẩy mạnh công tác truyền thông thông qua các bản tin điện tử, ấn phẩm chuyên đề và bài viết trên các phương tiện truyền thông. Đồng thời, tổ chức các khóa tập huấn về quy định xuất xứ hàng hóa, phòng chống gian lận thương mại và chuyển tải bất hợp pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ quy định quốc tế.

Ông Chu Thắng Trung: Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành liên quan trong việc xây dựng chính sách và triển khai các biện pháp hỗ trợ nhằm bảo vệ quyền lợi của ngành sản xuất trong nước. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu trong bối cảnh áp lực từ các biện pháp phòng vệ thương mại ngày càng gia tăng.