Báo chí cách mạng Việt Nam: Giữ bản lĩnh nghề báo trong kỷ nguyên số

2025 là năm kỷ niệm tròn 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam. Nhân dịp đặc biệt này, phóng viên Báo Công Thương đã có dịp gặp gỡ và trao đổi cùng PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí và Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) để hiểu hơn về vai trò của những người làm báo, tầm nhìn đổi mới đào tạo và khát vọng giữ lửa nghề báo giữa thời đại số.

Đổi mới đào tạo thích ứng với thay đổi của báo chí hiện đại

- Bà có thể chia sẻ những hoạt động Viện Báo chí và Truyền thông đang triển khai nhân dịp kỷ niệm tròn 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam?

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng: Tiếp nối lịch sử hơn 63 năm đào tạo, Viện Báo chí và Truyền thông tự hào là cơ sở đào tạo trọng điểm, đã và đang góp phần đào tạo, bồi dưỡng nhiều thế hệ người làm báo cách mạng. Hướng tới sự kiện đặc biệt này, Viện đã và đang triển khai nhiều hoạt động.

Viện tham gia Hội thảo khoa học quốc gia kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, diễn đàn quan trọng nhằm nhìn lại chặng đường phát triển báo chí và định hướng trong bối cảnh mới. Đồng thời, Viện chủ trì và phối hợp tổ chức các hội thảo chuyên sâu về đào tạo đội ngũ báo chí truyền thông, thích ứng với chuyển đổi số, tạo cầu nối giữa lý luận và thực tiễn, giữa truyền thống và hiện đại.

- Viện Báo chí và Truyền thông đã có những đổi mới như thế nào trong đào tạo để sinh viên vừa viết báo tốt, vừa thích ứng với xu hướng truyền thông số, thưa bà?

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng: Chúng tôi điều chỉnh chương trình đào tạo theo hướng tích hợp, liên ngành, chú trọng các môn học về truyền thông đa phương tiện, báo chí dữ liệu, quản lý nội dung số và ứng dụng công nghệ mới. Kỹ năng sản xuất nội dung số (video, audio, đồ họa tương tác), quản trị nền tảng số và tối ưu hóa đa nền tảng được lồng ghép sâu vào giảng dạy, giúp sinh viên nắm bắt phương pháp làm báo hiện đại.

Đổi mới phương pháp giảng dạy là trọng tâm. Viện tăng cường học thực hành tại studio, phòng thu, lab chuyên dụng và đào tạo theo dự án. Sinh viên được phát triển portfolio qua các sản phẩm như Truyền hình STV, Sóng trẻ online, phát thanh Sóng trẻ và Báo chí trẻ.

Viện đang đề xuất đầu tư mô hình tòa soạn số và phòng tin ảo tại giảng đường, tạo môi trường làm việc mô phỏng thực tế. Đồng thời, Viện tăng cường liên kết cơ quan báo chí để sinh viên được “thực chiến” từ sớm.

Viện cũng mở rộng hợp tác quốc tế, tổ chức các hoạt động học tập, study tour ở nước ngoài để sinh viên tiếp cận xu hướng toàn cầu. Ngoài ra, các khóa ngắn hạn và nội dung giảng dạy về trí tuệ nhân tạo (AI) đã được triển khai, giúp sinh viên làm chủ công nghệ và sáng tạo trong kỷ nguyên mới.

Những đổi mới này khẳng định cam kết của Viện trong đào tạo đội ngũ nhà báo vững chuyên môn, nhạy công nghệ, thích ứng tốt với sự thay đổi không ngừng của báo chí hiện đại.

- Báo chí không chỉ đưa tin, mà còn góp phần hình thành nhận thức công dân thúc đẩy sự tiến bộ xã hội. Nhà trường làm gì để sinh viên báo chí thấu hiểu được chiều sâu trách nhiệm xã hội, không chỉ đơn thuần xem báo chí là “nghề đưa tin”, bà có chia sẻ gì về vấn đề này?

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng:Viện Báo chí và Truyền thông chú trọng xây dựng nền tảng tư tưởng, đạo đức vững chắc gắn liền với thực tiễn nghề nghiệp. Giáo dục đạo đức nghề báo không chỉ dừng ở quy tắc ứng xử mà còn đề cao trách nhiệm xã hội của người làm báo. Sinh viên được học về bổn phận phục vụ nhân dân, bảo vệ lẽ phải, đấu tranh chống tiêu cực. Các tấm gương nhà báo dấn thân vì cộng đồng được lồng ghép vào giảng dạy, nuôi dưỡng tinh thần cống hiến.

Viện cũng phát triển tư duy phản biện khoa học thông qua việc khuyến khích sinh viên đặt câu hỏi, phân tích đa chiều và tìm kiếm sự thật. Các hoạt động nghiên cứu, hội thảo và dự án thực tế giúp sinh viên gắn lý luận với thực tiễn, hình thành nhận thức công dân và đề xuất giải pháp cho các vấn đề xã hội, qua đó thúc đẩy tiến bộ.

Mỗi sinh viên báo chí được định hướng trở thành chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, hiểu rằng thông tin họ đưa ra không chỉ là tin tức mà còn là trách nhiệm trong việc định hướng dư luận, xây dựng niềm tin và thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

Ranh giới không thể đánh mất

- Trong kỷ nguyên số, khi ai cũng có thể đưa tin trên mạng xã hội, theo bà, đâu là “ranh giới không thể đánh mất” của nghề báo? Làm sao để báo chí chính thống tiếp tục khẳng định được vai trò của mình?

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng: Ranh giới không thể đánh mất của nghề báo chính là sự chân thực, chính xác, khách quan và có kiểm chứng, dựa trên các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội. Mạng xã hội cho phép tốc độ lan truyền chóng mặt, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ về thông tin sai lệch, thiếu kiểm chứng, gây nhiễu loạn. Ranh giới cốt lõi của báo chí chính là quá trình xác minh thông tin nghiêm ngặt, sự chịu trách nhiệm về nội dung và việc tuân thủ các chuẩn mực pháp luật, đạo đức.

Để báo chí tiếp tục khẳng định vai trò của mình cần phát huy các giá trị cốt lõi.

Thứ nhất, báo chí phải luôn là nguồn tin đáng tin cậy, cung cấp thông tin được kiểm chứng, có tính xây dựng và mang lại giá trị cho cộng đồng. Sự khác biệt nằm ở khả năng phân tích, lý giải các vấn đề, thay vì chỉ dừng lại ở việc đưa tin đơn thuần.

Thứ hai, chủ động thích ứng và làm chủ công nghệ. Báo chí cần tích hợp mạnh mẽ công nghệ số, sử dụng AI, dữ liệu lớn để nâng cao hiệu quả thu thập, xử lý và phân phối thông tin. Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ phải đi đôi với việc giữ vững bản chất của nghề báo, đảm bảo tính nhân văn và đạo đức trong mọi sản phẩm.

Thứ ba, nâng cao năng lực cạnh tranh bằng nội dung chất lượng cao. Trong biển thông tin, báo chí phải tạo ra nội dung có chiều sâu, đa dạng về thể loại (báo chí điều tra, phân tích, tương tác), và được trình bày hấp dẫn, phù hợp với từng nền tảng. Khả năng cung cấp bối cảnh, phân tích chuyên sâu và định hướng dư luận một cách chính thống là điều mà mạng xã hội khó có thể có được.

Thứ tư, khẳng định bản lĩnh chính trị và vai trò định hướng xã hội. Báo chí cách mạng phải tiếp tục là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, đấu tranh chống lại các thông tin xấu độc, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Từ đó, củng cố niềm tin xã hội và định hướng dư luận theo hướng tích cực, xây dựng.

Trân trọng cảm ơn bà!

Nhân dịp 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng gửi gắm tới thế hệ nhà báo trẻ thông điệp: Hãy giữ “mắt sáng, lòng trong, bút sắc”, trung thực, trách nhiệm và bản lĩnh trước ma trận thông tin. Bà kỳ vọng các bạn trẻ dấn thân, học hỏi, đổi mới, sáng tạo, góp phần nuôi dưỡng tinh thần phản biện và thúc đẩy sự tiến bộ xã hội qua từng tác phẩm báo chí.